QUÁ KHỨ LƯU DÂN QUẢNG TRỊ TẬP 7

 MỤC LỤC

1- BÊN BỜ TIỀN GIANG 

2- NHỚ QUÁN CÀ PHÊ KHO BÊN XÓM VẮNG MỸ THO NHỮNG NGÀY CHẠY GIẶC

3- VÕ HOA NGƯỜI CẬU VỪA LÀ NIÊN TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC NGUYỄN HOÀNG XƯA

4- NGƯỜI QUẢNG TRỊ VÀ KÝ ỨC HỒ NƯỚC NÓNG BÌNH CHÂU 

5- DI DÂN QT TRONG CẢNH CHỢ CHIỀU 

===============================  

BÊN BỜ TIỀN GIANG

mùa hè 1972 tôi hay ngồi thơ thẩn bên bờ sông Tiền- vườn Hoa Lạc Hồng -thành phố Mỹ Tho

NGÀY  SAU SẼ RA SAO

   Mùa hè Ly Loạn 1972 đã đưa đẩy không biết bao nhiêu người Quảng Trị phải bỏ xứ ra đi. Hành trình về nam rời xa quê ngoại, gia đình tôi phải vào tận Thành Phố Mỹ Tho. Lần đầu tiên trong đời -năm mưòi chín tuổi, tôi vào tận một nơi xa mịt mù, xa hơn cả Sài Gòn. 

Mỹ Tho nơi ngừơi ta hay quen miệng nói ngắn bớt  chỉ còn chữ "Mỹ":

-Đi Mỹ, dzề Mỹ không?

Đó là những lúc tôi ngơ ngác tìm xe về Mỹ Tho ở Bến Miền Đông. Những chiếc xe ca chở nhiều người, xe lô Minh Chánh chở hơn mười khách . 

  

               Mỹ Tho 1972 

  Kỷ niệm về quê hương tôi đã viết nhiều, nhưng với một thành phố mới-MỸ THO- một nơi từng dang tay đón gia đình tôi, những ngày ly loạn- dù ít, dù nhiều trong tôi vẫn nhớ. 

góc Vườn Hoa Lạc Hồng ghẹo trái sẽ là Trưng Trắc nắp theo bờ sông Tiền
    Mỹ Tho!


  Ngày đó, làm sao tôi quên được những con đường đầy lá me bay. Những cây me cổ thụ, tôi không biết được trồng bao lâu? Tôi hay đi trên con đường Hùng Vương dẩn ra vườn Hoa Lạc Hồng, rồi ngồi thơ thẩn bên bờ sông Tiền, ngắm những thuyền bè tấp nập, những làn sóng- nước đục- lao xao...

 Tôi là người xa lạ từ miền trung khô cằn cát đá trôi lạc vào một thành phố phương nam. Nơi đây có những lùm mận chín hồng, những vườn cam trĩu quả, cây lá xum xuê. Điều đáng nhớ cho tôi là lòng người nơi đây cởi mở bao dung làm tôi chạnh lòng thương cho thân phận quê mình sao quá gian truân đau khổ?

    Những ngày chạy loạn đã đưa đẩy số phận bạn bè cũng như tôi chính thức giã từ bút nghiên sách theo tiếng gọi quân hành. Ngày đầu tiên đếm bước một hai... trong quân trường Quang Trung bụi nắng. Những lúc này lòng tôi luôn hướng về gia đình đang lưu ngụ trên quê hương mới  miền Nam mưa nắng hai mùa. 

Bước chân bỡ ngỡ vào nam chưa nơi ăn chốn ở. Tiếp theo là đời sống tập thể và quân trường biết bao xa lạ với tuổi học trò? Chưa hết nhớ một quê hương bỏ lại nay tôi lại nhớ về một nơi mới đến có ba mẹ anh em và bà con ở đó.

                                                           chợ cá Mỹ Tho 1972

Tôi nhớ làm sao những giây phút sung sướng lâng lâng trong lòng khi cầm tờ giấy phép tạm rời Trung Tâm 3 về thăm nhà. Tôi nhớ chuyến xe lam Gò Vấp qua xa lộ Đại Hàn về Bình Chánh. Tôi nhớ những chuyến xe đò Sài Gòn - Mỹ Tho hay những chuyến xe lô 12 chỗ ngồi. Xe qua cầu Bình Chánh xe về Long An rồi theo Quốc Lộ 4 ngang ngã 3 Trung Lương là rẽ về Thành Phố Mỹ Tho.

sông dọc theo đường Trưng Trắc gần Chợ Gạo

Con đường Nguyễn Trãi chốc bỗng thành thân thiết do đại gia đình cậu mợ tôi và ba mẹ tôi trú ngụ tại đó. 
Tôi dần dần nhớ chợ Vườn Bông nhớ Vườn Hoa Lạc Hồng nhớ con sông Tiền hay nhánh sông qua cầu Quay luôn luôn rộn rã thuyền bè bán buôn. Những vựa trái cây rau trái, những tiệm ăn Tàu Việt với món hũ tiếu Mỹ Tho nổi tiếng khó quên.

  ***

CHẲNG LÀ HẸN ƯỚC VÀ MÃI MÃI RA ĐI

Chóng vếnh chẳng bao lâu, chỉ vài tháng tôi có mặt phố "Mỹ" thế mà một thứ tình cảm cùng kỷ niệm khó quên một thành phố hiền hòa yên tĩnh cùng một mối tình ban sơ của 'người hàng xóm' đối diện nhà cậu mợ tôi, nơi nhà tôi cư ngụ. Rồi tôi phải ra đi, lại giã từ môt cảm tình cũng như một tình yêu vừa chớm. 

Chỉ mấy tháng với Mỹ tho thôi, lạ thay hình ảnh Mỹ tho vẫn ghi mãi trong tiềm thức tôi. Mấy đứa em tôi lúc đó bắt đầu quen tên trường mới Nữ Trung Học Lê Ngọc Hân, tôi thì quen với bến xe Mỹ Tho, chuyến xe lô Minh Chánh 12 chỗ ngồi do lên về Sài Gòn lo chuyện thi cử, đầu đơn vào không lực và sau này là những chuyến về phép từ quân trường. 

Từ Sài Gòn những chuyến xe của thập niên 1972 đưa tôi về Mỹ Tho. Những cánh đồng Long An, những vườn trái cây dần dà quen mắt. Tất cả đều trở nên quen thuộc và có chút nào đó thân mến hơn. Tôi không ngờ sau khi ra đơn vị, từ năm 1973 là tôi ra đi về lại miền trung và từ đó tôi vĩnh viễn chia tay Mỹ Tho không một lời từ tạ?

                                     QL 4 truoc 1972

    Mấy chục năm xa Mỹ Tho một nơi tôi chỉ ở "thoáng qua", nhưng trong tiềm thức tôi vẫn âm vang tiếng sóng nước lao xao, hình ảnh lá me bay, những con phố hiền hòa trầm mặc, những khuôn mặt người dân vui tươi cởi mở, nhiều tấm lòng hào sảng vị tha...

phà qua Kiến Hòa

Bên kia bờ sông Tiền là Kiến Hòa, là Bến Tre, chỉ qua phà cầu Bắc là đến thôi; thế mà tôi đã thất hứa với chính mình. Bên hai ly nước dừa với người con gái tôi quen trong một lần sơ ngộ, những cảm xúc và bỡ ngỡ của hai người khác phái đến với nhau từ hai miền đất xa xôi, lạ lẫm.

    Và xót xa sâu lắng nhất là tôi đã không hứa với nàng người con gái xứ Mỹ Tho một điều gì? Chỉ thoáng quen nhau, rồi tôi biền biệt ra đi cho đến bây giờ. Giờ nàng đã là người thiên cổ. Tôi vẫn bâng khuâng không biết những phút sau cùng đó có lần nào nàng nghĩ về tôi không?

Câu hỏi này chắc mãi theo tôi?





   rạp chiếu phim Vĩnh Lợi trước mặt Chợ Mỹ Tho vào năm 1972  không có máy lạnh và chiếu theo xuất

rạp chiếp phim có máy lạnh Định Tường chiếu theo xuất nằm bên đường Trưng Trắc dọc theo bờ sông 

Múi vườn Hoa Lạc Hồng và đầu đường Trưng Trắc

=============================== 

NHỚ QUÁN CÀ PHÊ KHO- MỘT THỜI XÓM VẮNG MỸ THO NHỮNG NGÀY CHẠY GIẶC

nhớ thành phố Mỹ Tho những ngày chạy giặc 1972

***

LY CÀ PHÊ KHO VÀ XÓM VẮNG NGUYỄN TRÃI NĂM XƯA

Sáng sớm hai bên con đường Nguyễn Trãi, mọi nhà đang yên giấc ngủ nhưng quán Bà Mười đã dậy trước nhất. Con đường Nguyễn Trãi tuy ngắn nhưng đi ra Chợ Mỹ Tho lại gần, thế nên dân lao động thường tới sớm uống ly cà phê kho tại quán này khá đông. Khách của bà chẳng ai xa lạ, phần nhiều là phu đạp xe ba-gác cùng xích lô đạp. Cũng có vài chú tài lái xe lambro ba bánh. Mấy chú tài xe lam thường tới trễ hơn.

Bà Mười lâu nay quen chuyện dậy sớm bán cà phê cho khách trong phường. Nói là quán nhưng thật ra là mái hiên trước của bà thôi. Căn gác hai tầng-mấy năm nay bà chỉ ở phía dưới. Tầng trên bà cho thuê kiếm thêm lợi tức. Tầng trên ba năm sau này từng biến làm chỗ nhảy nhót cho một số cave và lính Mỹ về đêm. Nhưng chuyện này không thường xuyên, vài ba đêm số cave này mới đem khách về nhảy, hát ca, rượu chè...

Tiếng là cà phê kho, ba chữ thật bình thường, nhưng mấy tay ba -gác, xích lô thiếu một ly vào sáng sớm chắc suốt ngày sẽ không đạp xe nổi. Họ đã ghiền cà phê Bà Mười, dậy sớm làm ăn nhưng đầu tiên phải tới quán Bà Mười, không ghé là không được. Không hẹn mà gặp, non năm giờ sáng phu đạp xe, chở mướn đã gặp nhau trước quán.

Cà phê kho rõ ràng phải khác với cà phê phin. Đã gọi là bình dân, thì không ai dư thì giờ để ngồi đợi từng giọt tí tách rơi như trong quán cà phê nghe nhạc khác. Cà Phê Kho nghĩa là được pha nấu “tốc hành”, một lượt như thế chế được nhiều ly cho khách đang đợi. Bà Mười ước tính bao nhiêu khách rồi bỏ khoảng hơn trăm gam cà phê vào trong cái túi vải, xong đặt vào một bình thiếc cao loại chuyên hâm cà phê của Pháp. Bà dậy sớm, việc đầu tiên là lo cái ấm cà phê kho. Cái bọc vải cà phê cứ thế mà rỉ rả sôi trong cái bình thiếc cao cao nói trên. Bà Mười nấu đã quen.

Cà phê kho, tiếng nghe thật bình dân, thế mà lạ, nó phải qua tay Bà Mười ‘kho’ mới ngon. Khách uống quen lại ghiền. Phải chăng họ chỉ quen hương vị này? Cuộc sống cần lao, không ai đòi hỏi gì hơn. Có thể nhu cầu của người lao động, hàng ngày sống nhờ vào "cơ bắp" chân tay nên an phận thủ thường. Người phu xe chỉ cần ngần ấy cà phê, tháng ngày quen hương vị đó là đủ thỏa mãn.

Hình ảnh mấy cái ly cà phê nho nhỏ. Ai kêu cà phê sữa thì bà chủ chế thêm chút sữa đặc Ông Thọ vào cỡ ly cao hơn một xí, một xí thôi chứ không lớn lắm. Bàn tay mập ú của bà Mười nhẹ nhàng, nhấc cái bình đang bốc hơi trên bếp than hồng nho nhỏ, chủ quán rót chính xác từng ly, đặt đúng vị trí cho từng khách kêu loại sữa hay đen, chẳng hề lầm lẫn.

xe lam trước 1975

Một thời chúng ta chưa hề thấy hình ảnh những điếu thuốc Jet bán lẻ, đặt trên dĩa như những năm sau này.

Ai có tiền thì hút Ruby Queen hay Capstan, nhưng mấy tay lao động, đạp xe ba gác hay xích lô, họ vốn từ miệt vườn lên phố Mỹ (tho) làm ăn, quen vấn thuốc rê lâu rồi. Mấy ngón tay thô ráp lại vấn thuốc thật tài. Vừa phì phèo hơi thuốc họ vừa nói chuyện thời sự, làm ăn, chuyện giành khách, giựt mối...chút hào hứng nào trong mớ chuyện hỗn độn trong buổi sáng sớm, giúp sôi nổi thêm trong khói thuốc nặng mùi. Mấy chú tài lái lambro thường hút Bastos xanh. Ít ai đủ sức mua nổi capstan hay ruby hút hàng ngày. Đạp xe suốt ngày kiếm ra tiền đổ mồ hôi sôi con mắt, ai cũng lo cơm áo gạo tiền, một ngày đặng bao nhiêu?

Có được cử cà phê kho vào sáng sớm, vấn thêm điếu thuốc rê loại nặng; thế là đủ rồi chẳng ai mong cầu gì hơn.

Đồng tiền của khách uống bình dân thì giá ly cà phê kho đương nhiên vừa hợp khẩu vị lại hợp túi tiền. Đạp xe ba gác, xích lô làm gì uống loại ngon hơn?

xe ba-gác ra chợ Mỹ Tho

Quan trọng nhất là ra Hàng Bông cho kịp! Xe Ba gác sẽ tới Cầu Quay xuống tận mấy vựa dọc bờ sông chở hàng rau trái hoa quả ra cho con buôn lúc trời hừng sáng.

rạp xi nê Vĩnh Lợi chợ Mỹ tho trước 1972

*

NHỚ LY CÀ PHÊ KHO CÙNG MỘT THỜI CHINH CHIẾN CŨ

Tiếng chuyện trò bên ly cà phê kho ngày xưa phần nhiều là chuyện làm ăn ngoài chợ Mỹ Tho. Trời lơ mờ chưa sáng, gặp nhau lai rai đôi chút, bên ly cà phê đạm bạc, khói thuốc bình dân năm ba người phu lao động đang tán gẩu năm ba câu chuyện. Nhưng rồi chẳng ai dám ngồi lâu. Dân lao động cùng phường như Tư Cầu hay Cu Ba đạp ba gác, hoặc Chú Tư xích lô, sáng sáng ngồi với nhau quanh cái bàn gỗ ọp ẹp, rầm rì chuyện thời sự. Họ vừa nói chuyện vừa nhấm nháp chút chút hai, ba ly cà phê nho nhỏ. Mấy câu chuyện nghe loáng thoáng không đầu chẳng đuôi? Ai nghe cũng đoán mấy tay này đang nói về chuyện chiến tranh ngoài Huế nổ lớn. Báo Sóng Thần đăng tin Đại Lộ Kinh Hoàng dân chết quá trời. Mặt trận An Lộc, Bình Long nữa, toàn là tin chiến tranh căng thẳng được báo hôm qua đăng lên trang đầu. Hơi hám chiến tranh lan theo mặt báo về tận Mỹ Tho. Rồi gần hơn là tin trường học ở Cai Lậy bị pháo kích, trẻ em chết oan thảm thiết.

Mấy ly cà phê đã hết. Bà chủ bưng cho một ấm thiếc đựng trà, cả bàn uống chung. Vị trà chắc chắn không phải là thứ hảo hạng. Chẳng nghe ai đòi hỏi gì thêm. Mấy tay 'ghiền cà phê kho' này có lối uống trà theo thói quen do chẳng ai xin thêm tách uống trà để làm phiền chủ quán. Khách uống dùng ly cà phê uống xong, lắc lắc chút nước trà cho sạch phía trong. Thế rồi chẳng hắt đi xa, xong đưa luôn vào miệng. Ly cà phê sữa, uống xong cũng thế. Khách chỉ lắc lắc chút nước trà, lại đưa vào miệng. Lối uống cà phê của họ quả thật đơn giản. Có thể nói, tất cả động tác đó gom lại, chính là lối sống và nếp nghĩ chất phác của người miền nam. Nếu ai đó muốn nói khác hơn đó là một lối sống bình dị của lớp người lao động giữa chốn thị thành.

*

Cà phê kho rõ ràng là thứ cà phê bình dân, cho đến hương vị của ấm trà cũng bình dân. Tất cả quyện lẫn trong không khí lành lạnh và yên tĩnh của mỗi buổi sáng của một thành phố miền nam. Khách hàng, người lạo động trong phường đều ghiền như thế, không có không được.

Từ tay chở xe ba gác cho đến người phu xích lô đạp trong mấy xóm dân lao động, sáng sớm đều ngồi chồm hỗm trên cái ghế gỗ bên cạnh cái bàn ọp ẹp như vừa nói ở trên. Họ vừa nhâm nhi ly cà phê nho nhỏ vừa nói chuyện chiến tranh, chuyện đi lính, chuyện pháo kích, ngay cả chuyện giựt hụi ngoài chợ... tất cả hợp thành một thứ tiếng rầm rì trong bầu không khí lành lạnh vào buổi sáng sớm.

Có chút gì thú vị, tuy khách vãn dần thế mà mùi cà phê kho của quán bà Mười vẫn còn bốc ra thơm ngát. Bóng đèn điện vàng vọt khi ánh mặt trời chưa lên cao. Lớp đạp ba gác và xích lô đi rồi, sẽ còn một số khách bình dân khác tới tiếp tục uống vài ly cà phê kho của Bà Mười. Những ly cà phê đơn điệu nằm trên mấy mặt bàn đóng bằng gỗ két đạn. Tất cả đều bình dị đời thường như khách của Bà Mười. Quán cà phê buổi sáng nó đồng nghĩa với im lìm không bao giờ có tiếng băng nhạc hay radio. Khách sáng sớm họ ghiền cà phê kho, ghiền cái không khí im lặng của buổi sáng sớm. Vài người bạn tâm giao đối ẩm với ly cà phê nhỏ bé, cùng tiếng nho nhỏ chuyện trò.

Nhìn ra đường, lâu lâu mới có tiếng xe honda của ai đó đi làm sớm chạy qua. Mấy ngõ kiệt vẫn im lìm trong giấc ngủ muộn. Làn hơi trăng trắng từ bình cà phê của quán Bà Mười vẫn nhè nhẹ bốc lên dưới ánh sáng lung linh từ cái bóng đèn vàng vọt.

Mấy người uống cà phê đang ngồi chồm hổm trên chiếc ghế gỗ, lác đác chuyện trò nay tất cả đều nhanh nhảu đứng dậy ra chợ kiếm sống. Bắt đầu một ngày từ hương vị ly cà phê nơi quán Bà Mười, họ sẽ tiếp nối một ngày làm lụng với sức mạnh gân cốt của mình.

Thế mà lạ, họ vất vả như thế mà vẫn hưng phấn, yêu đời. Bình thản với cuộc sống cần lao; người thì chăm đạp xe xích lô, kẻ kiên trì gò lưng sau chiếc ba- gác chở đầy hàng hóa, rau quả từng buổi sáng tinh mơ...

Xa xa 'bom gầm đạn réo', hòa chung số phận của đất nước, họ vẫn vật lộn, cần cù lao động, sống trọn vẹn với gian nan thử thách cuộc đời./.

Đinh Hoa Lư

Nhớ về thành phố Mỹ Tho 1972

Edition

23/8/2022

============================= 

VÕ HOA- NGƯỜI CẬU VỪA LÀ NIÊN TRƯỞNG TRƯỜNG NGUYỄN HOÀNG

 

TƯỞNG NHỚ CẬU VÕ VĂN HOA bút hiệu Trần Giã Viên, Nguyệt Lãng

CỰU HỌC SINH NGUYỄN HOÀNG NIÊN KHÓA 1956--

cái thời từng cuốn sách cũng là một 'gia tài' quý hiếm. Trong trí nhớ nhỏ dại của đứa cháu mấy cậu chuyền tay nhau từng cuốn sách từ  L'Anglai Vivant cho đến cuốn toán.

Rồi các cậu cùng các lớp trai trong thôn xóm lần lượt theo nhau khoác áo chiến y giã từ vùng đất trời quê hương Quảng Trị.

VĂN HOA -Nguời Quảng Trị ra đi cất cao tiếng hát yêu đời

Qua cái dáng ốm, đen, khắc khổ của ông, không ai ngờ bên trong ông tràn trề một tâm hồn văn nghệ. Non ba muơi năm, nguời bên Thác Trị An không ai lạ gì nguời nghệ sĩ đó. Với khả năng điều khiển chuơng trình của một MC trong đám cuới hay lễ hội, ông còn có khả năng trang trí rất đep mắt. Chưa kể đến chữ viết của ông; rất đẹp, những hàng nghiêng nghiêng, fantasie, bay buớm vô cùng.

Cậu Võ Hoa mất 2017

chú Đặng sĩ Tịnh sau 1975 lưu lạc làm thông tin tại  Khánh Hòa và mất 1975

chú Nguyễn hoàng Đoan mất 2015 tại Mỹ trước 1972 có bút danh là Triều Sao Dại người thành phố QT tại ngã tư Quang Trung đều biết chú Đoan 

***

Xuất thân từ Phuờng Đệ Tứ, Cậu lớn lên, cũng như bao lớp thanh niên ngang trang lứa đều từ giã "bút nghiên" khoác áo ka ki, màu xanh lính trận. Ba tay viết duới vùng trời nhỏ bé QT về phuơng diên báo chí văn nghệ v v... Thời trai trẻ, độc thân- tỉnh QT nhỏ bé, tinh danh ba người bạn thân thật tình chưa được biết nhiều.  Một tỉnh "Địa Đầu Giới Tuyến", heo hút xa xôi.

Người viết tuy còn nhỏ tuổi, nhưng trong trí óc non nớt của đứa cháu còn nhớ mãi hình ảnh ba người có môt quá khứ thân thiết, gần gũi sẻ chia. Từng trang thơ, đoạn văn phải nhờ vào in ấn kiểu "stencil". Thật vậy, thời đó làm gì có sẵn máy móc in ấn như thời sau này. Rồi chiến sự một lúc một tăng, hoàn cảnh cuộc đời chia cắt ba người, mỗi kẻ một phuơng trời. 

Ngày còn là một đứa bé nhưng người viết vẫn còn nhớ khuôn mặt chú Đoan lúc chú dắt tay mình đi dạo quanh chợ Mỹ Chánh...  khuôn mặt chú Đoan pha lẫn chút buồn xa xăm và tư lự nào đó. Đó là một ngày chú Đoan muốn vào làm quen với chị người viết, Đinh thị Biên hoa khôi Mỹ Chánh một thời, nhưng rốt cuộc lại ...bất thành. Một thời gian sau, người viết chẳng còn nghe tin về chú Đoan và chú chẳng hề ghé về nhà ngoại cùng liên lạc với cậu Văn Hoa nữa...

Chuyện kể hôm nay, người viết muốn nhắc lại với người thành phố QT năm xưa, ai còn nhớ một thời văn nghệ của Ban Tâm lý Chiến Tiểu Khu có vài tiếng hát hay nhưng lại quálại hiếm hoi như giọng ca ca sĩ Thu Vang sau này là vợ của Đại Úy Thái (Trung Tâm Nhập Ngũ QT nơi này có th -úy Vưu) sau này người viết có gặp cô một lần tại San Jose khoảng 1996 ...Tiếng hát của cô Nguyệt người Hải Lăng. Ban Tâm Lý Chiến TKQT luôn có tay đàn của Văn Hoa. Rồi sau này một Nguyễn Hoàng Đoan trôi dạt vào phuơng Nam cùng Trịnh duy Nhuợng mỗi nguời mỗi nơi. Chú Đặng sĩ Tịnh có bút danh là Trịnh duy Nhượng biệt vô âm tín -  sau 1975 có nghe làm một chân ở ty thông tin văn hóa Khánh Hòa (Nha Trang) bị bệnh và mất tại đó, còn chú Nguyễn hoàng Đoan, sau này là chồng sau của ca sĩ Khánh Ly. Nguyễn hoàng Đoan sau khi qua Mỹ từng là người "trợ thủ" đắc lực cho vợ. Tuy vậy, ông ít xuất hiện song hành với vợ ngoại trừ lần về thăm VN lần cuối 2014 và qua đời đầu năm 2015. 

.Chuyện người viết nhắc lại hôm nay nơi người cậu Văn Hoa  là KHẢ NĂNG VĂN NGHỆ. Cái vốn văn nghệ này phát xuất từ khung trời QT, cậu  Trần Giã Viên cùng hai chú Trịnh duy Nhuợng và Triều Sao Dại ba nguời  bạn văn nghệ - một thời gắn kết, sẽ chia với cuộc sống khiêm tốn khó khăn cùng một thành phố nhỏ bé hiền hòa bên dòng sông Thạch. Người viết chưa quên, có khi hai người bạn Văn Hoa và Nguyễn hoàng Đoan chia sớt nhau từng bữa ăn đạm bạc, thiếu thốn trong nhà ngoại mình. Những ngày lận đận với nghiệp văn thơ thì dĩ nhiên phải thiếu, phải nghèo.

Dấu Ấn Văn Nghệ Vẫn còn Sau cuôc 'Đổi Đời' 1975

Sau tháng Tư đó, anh nông dân 'bất đắc dĩ' đầy  tính văn nghệ thuộc xã Tân Thiện, huyện Hàm Tân từng 'phẩn đấu' làm sao hoạt động cho 'tốt' để được cái gọi là "CẮT KHẨU" và vội giã biệt xứ Động Đền một vùng nay  đất đai quá đổi bạc màu lỡ lói...

Đó là chuyện của năm 1977 sau khi ra khỏi Trại  Sông Mao, cậu được về với gia đình tại Động Đền Xã Tân Thiện Hàm Tân. Nơi đây cậu làm nông cố tạo dựng cuộc sống như bao nhiêu người khác trong thôn. Thế mà lạ thay, người cậu không thể ngưng "tỏa" ra khả năng văn nghệ trong người. Khả năng văn nghệ của Văn Hoa từng hướng dẫn cho những lớp thanh niên thiếu nữ trong xã Tân Mỹ  có được đội văn nghệ  khá nổi tiếng trong huyện Hàm Tân. Những "diễn viên bất đắc dĩ " ra sao?

 Trong thôn dù muốn dù không cũng phải sốt sắng để được cho cắt khẩu đi tìm đất sống. Chữ ký của CA Thôn là một quyền năng cho những ai đã "phấn đấu " để ra đi? Ông đi được vào những vùng đất đai tốt hơn như Căn Cứ, Sùng Nhơn Xuân Sơn sau này là Trị An.

Dấu ấn 'đổi đời' đã xô đẩy bàn tay nghệ sĩ thay đổi một cách lạ lùng. Từ tù đày cho đến hình ảnh lao lư nhất cho bao nhiêu người khác  đó là "anh hùng mạt vận vào rừng đốt than'  nghề than củi rẫy rừng là cuộc sống thực sự cho những ai từng khoác chiến y và đi tù 'cải tạo' sau đó về được với gia đình. Những vùng củi gỗ như Hàm Tân, Căn Cứ, Xuân Sơn Bình Giã, cho đến Thác Trị An nơi nào cũng có những hầm than của Văn Hoa nhả khói. Những sợi khói xám xanh ngày ngày bốc lên bầu trời, Ông cũng như bao con nguời ' lỡ vận' khác đếm tháng ngày dần qua. Nguời nghệ sĩ tạm gác qua tiếng đàn câu thơ vì cuộc sống, vì chén cơm manh áo  như bà con vùng 'kinh tế mới'.

Những Năm Đổi Mới; dần dà đưa Văn Hoa về lai lời ca tiếng đàn

Thay đổi kinh tế, môt thời 'bao cấp' dần dà lột vỏ. Cuộc sống nguời dân bên thác Trị An nay không còn là những hầm than, những khúc gỗ cẩm xe, vàng tâm từng ngày đi lên Thành Phố nữa. Ông có cơ hội về lại cuôc sống hợp với năng khiếu của mình.

Với kinh nghiệm về văn nghệ lâu năm, Văn Hoa có khả năng bố trí giọng hát, lựa giọng cùng phối cảnh cho một truờng khúc, hợp ca v v ..Ngoài khả năng điều phối một ban văn nghê như thế, ít ai biết đuơc ông có tài trang trí đẹp mắt, trang nhã. Bà con bạn bè dần dà mời ông đi làm MC, nhất là nghe lại tiếng hát năm xưa, những bài ca quê huơng của Phạm đình Chuơng. Lê Thuơng, Phạm Duy, Lam Phuơng một thời qua tiếng hát cũng quê huơng là Duy Khánh. Nguời nghe không ngờ Ông tuổi đã cao mà chất giong còn manh mẽ, trầm ấm đến thế. Nguời Tri An cũng không ngờ bài "Tiếng Sông Huơng" Ông còn mãi giữ "phong độ":
"Quê huơng em nghèo lắm ai ơi , mùa đông thiếu áo hè thời thiếu ăn ..."

hay "Hỏi em rằng em ở ngoài ấy ra sao ..."
"Đố ai quét sạch lá rừng..."

Nguời nghe không ngờ với cái tuổi thất thập, mà giọng ca Văn Hoa không yếu đi chút nào; chất giọng trầm ấm của ông qua "Đố Ai", "Thư Về Em Gái Thành Đô"... làm nguời nghe chạnh lòng nhớ Duy Khánh, nhớ sao da diết nguời ca sĩ QT đã ra đi mãi mãi.

Vẫn còn tiếng hát trầm ấm của Văn Hoa, vuơng đọng mãi trong lòng bà con bên Thác Trị An. Người nghê sĩ lão thành này đã một lần lên Sài Thành thi tuyển giong ca (Tiếng Hát Mãi Xanh 2014) ; tiếc rằng, do tuổi cao nên Ông không thể nào sánh vai đuơc với giới trẻ đang lên . Dù sao, đây là môt điểm sáng trên bầu trời văn nghệ của dân Thác Trị An.

Từ ông già bà lão đã đành; giới trẻ rất ai' mộ, tiếng hát, tiếng đàn ghi ta điêu luyện của Ông. Vùng đất mới Tri An, nguời Quảng trị khá đông, thế hệ trẻ QT sinh ra tại Đồng Nai, Trị An ... cả một trời quê cũ Quảng trị đang xúc động sống lại trong Văn Hoa.

Chúc nguời ca sĩ, nghệ sĩ Văn Hoa thân tâm an lạc, vui chơi văn nghệ lâu dài với bà con trên quê huơng mới Đồng Nai.

Tin buồn
Cậu VÕ VĂN HOA MẤT
Xin kính báo với bà con, bạn bè của cậu VÕ VĂN HOA , cậu đã từ giã cõi đời này vì bệnh ngặt nghèo.
Cậu mất lúc 11 giờ 58 phút ngày 23-12-2017 tức ngày mống 6 tháng 11 âm lịch năm Đinh Dậu 2017

Ái hữu CHS Nguyễn Hoàng - SaiGon 

  xin báo tin buồn :

Anh VÕ VĂN HOA, CHS NH niên khoá 1956,

Sinh 1942 tại Quảng Trị

Đã qua đời ngày 24-12-2017 nhằm ngày 7-11 Đinh dậu Tại Trị An, Đồng Nai.

Hưởng thọ 76 tuổi

  

Ngày động quan 9:30 , 26-12-2017

An táng tại nghĩa trang thị trấn Vĩnh An. Trị An, Đồng Nai.

Ngày 25-12, Đại diện Ban LL Nguyễn Hoàng SG đã đến phúng viếng và  chia buồn và cùng chị Hoa và gia đình.

Xin báo tin đến gia đình Nguyễn Hoàng gần xa

p.s: Anh Hoa lúc sinh thời là người tích cực trong các hoạt động nối kết đồng môn và đồng hương. Thời khó khăn, anh Hoa và anh Võ Minh Lạc đã từng đưa ban nhạc từ Trị An về chung vui với họp mặt đầu Xuân của Nguyễn Hoàng SG. Xin Vĩnh biệt một trưởng huynh NH đáng kính. 

Và cuộc đời người nghệ sĩ dần trôi cho đến  ngày cuối cùng 23/12/2017 thời gian người Trị An tất bật đón Mùa Giáng Sinh, Năm Mới 2018, Ông ra đi bên cạnh đầy đủ vợ con và  gia đình hưởng thọ 76 tuổi.  Giờ đây có thể hương linh cậu đã  về thăm  quê cũ, nơi chôn nhau cắt rốn có tên là Nại Cửu QUẢNG TRỊ cùng thôn Đệ Tứ đường Lê văn Duyệt năm xưa  trước khi chu du về vùng miên viễn. 

Thế là từ nay những ngày đón tết Dương Lịch 2018 hay tết Mậu Tuất sắp đến cùng những năm sau, bà con thị trấn Vĩnh An bên cạnh cái thác có tên Trị An những ngày kinh tế mới, sẽ bồi hồi nhớ đến người nghệ sĩ già có tên là Văn Hoa hay nhà thơ tên là Nguyệt Lãng. Cậu đã đi xa theo bóng hạc rời cõi trần gian hay như cánh lục bình vĩnh viển trôi đi không bao giờ trở lại như trong đoạn thơ của cậu viết...

Mặt nước hồ thu lăn tăn trong gió thoảng
Lục bình trôi dạt nhẹ bờ xa 
Trăng nước thẩn thờ bên bờ hư ảo
Đâp vỡ gương xưa tìm bóng dáng ngày nào...

(Trị An tháng Mười năm Mậu Tý / Nguyệt Lãng)

============================= 

NGƯỜI QUẢNG TRỊ VÀ KÝ ỨC VỀ HỒ NƯỚC NÓNG BÌNH CHÂU

                                
                                    Cổng Vào Hồ Nước Nóng Bình Châu 

    Về lại Mỹ tôi lại nhớ ngày đi thăm hồ Nước Nóng Bình Châu vào cuối năm, đón tết Đinh Dậu 2017.

 Tôi có cơ hội được biết tới cái tên lạ lùng-  "kơ- nia", nghe lạ tai làm sao? Cây Kơ Nia đây, giờ là cây quý hay đẹp làm cảnh cho khách tham quan. Thời làm rẫy hay tiều phu đốn hạ cây rừng, chúng tôi gọi chúng chỉ là cái tên bình dân, đơn giản đó là cây cầy. Thời gian đó, đồi bàn tay và cái búa của tôi 'ghét cay ghét đắng'  cây cầy do gỗ nó quá cứng; bong tay mẻ búa mới chặt hạ được nó. Tuy thế, người mua than thì lại ưa do than cầy chắc, cháy đượm.

Non ba mươi năm trước, mỗi lần người viết đạp chiếc xe đạp thồ nặng nhọc, ì ạch đi bán kẹo thèo lèo. Đường lên Bà Tô -Xuân Sơn -Bình Giã chi đều phải đạp ngang vùng này. Thời đó, vùng đất này chỉ một đám rừng tràm mọc trên nền cát trắng hoang vu, ít người qua lại và nhất là không canh tác được. Cảnh vật lúc đó quả thật hoang vắng. Mỗi lần  tôi đạp xe ngang qua, tôi có cảm giác vừa sợ vừa lo cho "cái túi tiền" sau mỗi lần đi bán hàng về.  Vốn liếng người bỏ rừng tập đi bán rong, chẳng bao nhiêu tờ bạc "bác Hồ" nhưng là quả thật nó là cả một 'gia tài' đối với nhà tôi.

Một thời gian sau, có tin đâu 'phát hiện' ra chuyện Suối Nước Nóng Bình Châu.
Tôi nghe vào lúc này có tin Tiệp Khắc qua đầu tư khai phá nguồn nước nóng để thu hút du lịch. Thời mới nhá nhem chuyện "mở cửa' của ông Linh chưa phải là Ông Kiệt. Dân mình sắn khoai chưa no bụng, thành phố chưa dư thừa hủ tiếu bánh mỳ làm sao phát triển du lịch?

Lại thêm một điều (tôi nhớ mang máng) rằng thời này khu  suối nóng này thuộc địa phận Xã Tân Thắng, Hàm Tân, tỉnh Thuận Hải, không dính dáng gì vào địa phận Bình Châu cả? Bình Châu chỉ nghe tin sẽ được mở Cảng và Khu vực du lịch biển thôi.

Ai cũng quên chuyện này, và chẳng nghe bàn tán.

Mọi sự lặng đi một thời gian dài...

May thay mọi sự thay đổi, thế gian ai lường?
Cho đến non ba muơi năm sau vợ chồng tôi mới có dịp thăm Suối Nước Nóng Bình Châu, một nơi gần 30 năm trước tôi từng ưóc mong đi xem một lần nhưng mãi lo gò lưng đạp chiếc xe đạp thồ rong ruổi trên chặng đường dài mang cái tên Tỉnh Lộ 23. 

giếng nóng này 82 độ C có thể chín trứng gà

Nhắc đến Bình Châu một làng cá xưa kia đìu hịu vắng vẻ. Một thời 'quản lý thị trường' gắt gao nhất. Người buôn từ Hàm Tân, cụ thể hơn từ Tân Thiện Cam bình phải thuê người gánh, trong đó có tôi. Cả đoàn người lầm lũi gánh cá khô trong đêm tối đi men theo mấy chục cây số bờ biển để tới Làng Bình Châu. Nơi này có xe đò an toàn chở cá khô vào đến Sài Gòn. Những bao cá khô, loại cá cơm dính đầy cát nhưng phải "buôn lậu' phải tránh né để khỏi bị "quản lý thị trường' tại Láng Gòn (Hàm Tân) tịch thu sạch?

 Một thời dân mình rên xiết dưới cái từ ngữ 'QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG" hay :"ngăn sông cấm chợ" ..

Nhớ sao những triền cát cheo leo, phía dưới là sóng biển, những cái lạch nước từ Tân Sơn hay xã Tân Thắng chảy ra biển rất nguy hiểm. Sẽ có những hố ngầm nơi con lạch này chảy ra biển, chúng tôi có thể bị 'hỏng chân' có thể chết? Tôi phải gánh lội qua, phải rướn người cao lên cho hai bao cá khô khoảng 70 ký khỏi ướt vì nưóc biển, sẽ hư cá và sẽ nặng thêm cho tôi. (vào năm 2002 em vợ tôi Trần thiên Danh đi mò con chem chép đã bị sẫy chân chết đuối do những con rạch ngầm này).

 Hai bàn chân không dép, chúng tôi vượt qua vài cây số bờ biển nữa để đến làng Bình Châu. Bình Châu tạm coi là phố biển, có bến xe có nhà cửa, bến cá.  Nơi này tôi sẽ nhận được hơn một trăm đồng tiền công.  Tôi Nhớ sao khi lòng phơi phới do giá trị của một trăm đồng tiền công gấp mấy lần đi làm rẫy- ruộng.

Đường về thênh thang thoải mái chỉ còn triêng gióng không. 

Men theo bờ biển về lại Hàm Tân, sóng biển rạt rào, ngoài kia là một đại dương của tự do và cả một thế giới của ước mong háo hức cho bao người. Xác con tàu cũ bị chìm hay mắc cạn có thể từ 1975 còn nhô lên mặt biển. Tất cả đều hoà nhập trong một vùng biển trời hoang vu, hay đúng ra là cả một vùng đất trời xơ xác, cả một kỷ niệm khó quên cho đến lúc này.

Và lúc này là thời gian của đất  hẹp người đông. Tất cả tiềm năng của thiên nhiên đều bị 'nạo vét' cạn sạch. Từ đất đai, cây cỏ, biển , sông, hồ , rạch...tất cả đều bị lật tung theo khói bụi hơi người, động cơ cùng những gì bát nháo, lộn xộn nhất? 

Không còn nơi nào tĩnh lặng...thiên hạ thi đua nhau, hết tốc lực đi ra đường, ra biển kiếm sống. 

Sóng biển, rác rưới, người xe, những vùng đất bị quản lý, khoanh vùng, những hotel xây vội, những nhà nghỉ thi đua nhau mọc lên. Những mái nhà  mới xây thêm sau khi bạn được đất khá bộn tiền và mai mốt không biết sẽ về đâu?

Tất cả đều đổi thay sau mấy thập niên. 

Nếu tôi đoán không lầm, không riêng gì vùng đất kỷ niệm này mà mọi nơi trên quê nhà đều thay đổi nhưng một sự thay đổi có thể làm nhiều người lo ngại cùng cau mày do tất cả đều bị RỐI TUNG tận gốc.

ký ức ĐHL 14/2/2017

================================= 

DI DÂN QUẢNG TRỊ VÀ CẢNH CHỢ CHIỀU

                              
                                   CẢNH CHỢ CHIỀU (hình tác giả Nguyễn Đức /thơ Chợ Chiều)

Tác giả Nguyễn Đức có một lần đi ngang ngôi chợ quê Cam Bình tức cảnh sinh tình, tác giả mới tặng người Cam Bình bài thơ sau 

GÓC CHỢ QUÊ.

Chợ quê bán sáng, nghỉ chiều,
Hè về phượng vĩ đỏ đều trời xanh.
Nghỉ chiều! nên chợ vắng tanh,
Đường quê lắt lẻo uốn quanh chợ chiều.
Ai về ta gởi đôi điều,
Thăm quê, thăm chợ, thăm nhiều người thân.
Chợ quê nho nhỏ lại gần,
Tình làng nghĩa xóm, ân cần yêu thương.

Chợ quê một góc bên đường,
Gần thương, xa nhớ...
quê hương...
của mình.

Bài thơ tuy ngắn nhưng nó đã nói lên một tâm tình chân thật, một cảm xúc có hồn của những người luôn yêu thương người dân sống xa nơi phồn hoa đô hội. Những người dân nơi rẫy sắn nương khoai, những sinh hoạt giản đơn những nhu cầu hạn hẹp nhưng tình làng nghĩa xóm luôn ân cần gắn bó 

xin mạn phép tác giả Nguyễn Đức để mào đầu cho bài viết trong lần tu bút này.

ĐHL 
=======================================

- nhớ về mạ tôi- một thuở nhọc nhằn nơi cái chợ thôn xưa     

     Địa điểm chợ Cam Bình hiện nay, người viết nghe bà con kể lại rằng  bỗng được dời từ chân dốc Trung Giang về, tức khoảng năm 1977. Khu chợ mới mang tên thôn Cam Bình có thể do người Quảng trị muốn lưu lại cái tên Cam Lộ-Bình Long chăng ? (xin xem hiệu đính phần cuối bài [1] ] Nơi mua bán mới mẻ này nằm trên một khoảng cát trắng, bằng phẳng.  Như thế mỗi sáng, người thôn tôi khỏi cái nạn đi ngược lên dốc.  Thêm một thuận lợi do chợ nằm bên đường Tỉnh lộ 55 dẫn về thị trấn La Gi. 

    Xã Tân Mỹ vào cuối thập niên 1980 xem như "xóa sổ" vi` nhập vào Tân Thiện một nửa , còn nửa kia trên đồi nhập vào xã Tân sơn.   Chợ Cam Bình, cũng như cái trường mang tên Cam Phú gần đó vẫn giữ nguyên tên tuy đã mang tên mới là xã Tân Thiện. Đó là những cái tên, nói từ miệng người dân chứ không thấy ghi tên văn bản giấy tờ gì. Người mình tự đặt với nhau lâu ngày thành quen miệng . Xã Tân Thiện mới rộng hơn , sáu thôn liền một dãy. Chợ  ở vào cái thôn cuối cùng của xã tức là Thôn Sáu.

  Mấy thôn này dù sao cũng mang một chút hình ảnh  đồng bằng tuy không "thẳng cánh cò bay".  Vài ba mẫu ruộng hai bên con đường đất dẫn về thị trấn La Gi nơi phố phường đông đúc, thuộc huyện Hàm Tân. 

 Nơi này có cái "đình chợ". Người ta gọi thế  cho ra vẻ, thực ra nó chỉ là những khung nhà trống xiêu vẹo lợp tranh, sau này được thay thế hai mái tôn cũ. Tuy vậy "mái đình" ưu tiên cho những sạp hàng nào giá trị như hàng vải hàng xén...chủ những cái sạp hàng "tạp nhạp" tạo thành hai dảy nằm ngoài đình. Những cái sạp đan bằng cây rừng , trên che vài ba tấm tranh tạm bợ. Người dân quê thuờng mua những thứ cần dùng tại đây, họ cần nhất là thuốc hút , gia vị. Vào buổi sáng khoảng trống trước chợ là nơi mua bán rộn ràng. Những gánh bột lọc trắng tinh, những trái mít chín thơm ngát, những gánh khoai sắn nặng trĩu, nào dưa gang, dưa huờng, cùng bao thứ rau trái khác,  gà,  vịt ... đa phần từ trên dốc Tân Sơn gánh về. 




buổi chợ Cam Bình vào buổi sáng  năm 1995

Người buôn  mua lại nông phẩm đem về chợ tỉnh dưới kia. Vùng này cao hơn gần dốc dân mình ở đây gọi là vùng trên còn miệt dưới huyện Hàm Tân thấp hơn , vùng đồng bằng sát biển thì người ta gọi là "dưới". Xe đạp là phương tiện chuyên chở thông dụng nhất lúc này. Những thúng khoai nặng nề , những trái bí tròn trịa được con buôn bỏ vào bao chở sau xe đạp. Những trái mướp thơm dài "thòon" ưu tiên treo vào ghi đông đằng trước. Mấy o con gái Cam Bình  mua đi bán lại trong ngày nhanh nhẹn chạy về kịp chợ sáng La Gi. Tảo tần khuya sớm, trưa về cũng đủ tiền gạo- mắm nuôi cha, giúp mẹ.

  Người viết phải kể lên đây hình ảnh những chiếc xe thổ mộ, phương tiện xe ngựa này chắc hẳn ngoài quê chưa bao giờ có.  Họ ở dưới Ngả Tư Quân Cảnh hay là thôn đầu Tân Thiên thay phiên nhau lên đây chở hàng và khách. Mỗi xe một ngựa, xe độc mã. Con ngựa kéo gầy gò, nhẹ bấc so chiếc xe chở hàng quá nặng. Những bao khoai, sắn, chất cao trên mui , người chật nít bên trong ! chưa hết ! còn bao nhiêu thứ lủng lẳng treo hai bên nữa. Lúc này, cái càng xe đằng trước bị nhấc lên cao kéo theo cả con ngựa "khốn khổ" lên trời, bốn vó nó "chới với" trên không. Chú tài nhảy xuống cùng thêm vài người khách , í ạch một hồi mới kéo được con ngựa cùng cái càng xe xuống lại.  Tạm gọi là "bến xe ngựa", họ chờ khách trước nhà máy xay Liên Cao . Bến xe ngựa và  nhà máy xay đã góp phần  làm cho cảnh chợ thêm phần nhộn nhịp.

  Chợ cá "khiêm nhường, núp" phía sau, gần lối ra biển. Hiếm khi thấy cá lớn. Cá lớn , mực , tôm , những hải sản đắt tiền ngư dân chỉ đem về thành phố La gi, ưu tiên "xuất khẩu", chợ quê làm gì mua nỗi ! ngoại trừ vài ba mớ cá vụn, gánh vội vào đây. Trời bù cho là cá rất tươi, biển gần, mới vô, chỉ non cây số. 

Những lúc trời động, có khi cá đuối thật to hai người gánh mới nỗi. Cá đuối lúc này thành phố không chuộng, "xuất khẩu " cũng chê, mới "trôi dạt" vào ngôi chợ nghèo.

  Đằng trước, rộn ràng vài ba tiếng đồng hồ vì Cam Bình là đầu mối cho những mặt hàng rau quả buôn về thị trấn. Những chiếc xe đạp chở rau quả, những chuyến xe ngựa, chất hàng xong, lóc cóc theo sau chạy về huớng tỉnh. Rồi ngược lại, những o con gái Cam Bình buôn hàng từ La Gi cũng vừa lên tới . Chợ bán đi những hàng nông phẩm, thì cũng cần tiêu thụ những thứ buôn lên từ La Gi. Vài ba ký thịt heo, thịt bò loại hai, loại ba, có nghĩa là "thịt vụn" được buôn lên đây. Vài thứ rau quả Đà Lạt như ca rốt , su hào, ít mớ khoai tây cũng loại "hai, ba", người ta gọi là hàng legume, vài chục ổ bánh mỳ mới ra lò tô điểm  thêm cho "mặt hàng thành phố". Người bán kẻ mua, bà con thôn xóm cả thôi. Những cô con gái lớn lên từ vùng đất trước đó gọi là Động Đền quanh quất chẳng ai xa lạ. Sau này ngôi chợ to dần, mấy chiếc honda đời cũ dần dà thay thế mấy chiếc xe đạp.

                             cảnh chợ Cam Bình ngày ba mươi tết với những bó hoa bình dân

Con đường liên tỉnh lộ 23 (nay 55) đi qua chợ Cam Bình -thời chưa đổ nhựa.  Bên đường những chiếc xe thồ Minsk đứng đợi khách-cái đình chợ ở giữa vẫn còn, trái là nhà máy xay Liên Cao và Tiệm hàng xây dựng Sáu Huế  [hinh Thanh Nho]

                          ĐỘI BÓNG CAM BÌNH truoc 1995
trước quán cà phê chú Thậm (qua đời 2017). Ở giữa là bác Lê v Linh (đã qua đời )+ Anh Thành làm cho Xã Tân Thiện & lớp trẻ xung quanh nay đã khá tuổi con cái đùm đề 

   Con đường Tỉnh Lộ 55 (ngày xưa còn gọi là liên tỉnh lộ 23) đi qua chợ Cam Bình,  tiếp tục được tu bổ nhiều lần. Bao lớp đất đỏ từ xa chở về, đắp dần cho đến Bình Châu. Bộ mặt ngôi chợ từ đó thay đổi. Vài ba quán cà phê:  quán Chú Thậm, Chú Thư. Tiệm chụp hình & thuốc tây của Chú Nho, tiệm bán đồ xây dựng Sáu Huế, nhà máy xay Liên Cao sau này thành tiệm tạp hoá, đại bài gạo Lâm Tín ... theo nhau mọc lên. 

Trong đình chợ còn thêm vài ba tủ kiếng bán mua vàng bạc như Kim Ty , Kim Phượng . Hàng vải hàng xén gia đình bác Định, bác Miễn ...  hàng ăn cùng kẹo đậu phụng nổi tiếng của vợ chồng chú thím Lý- Sâm . Lò heo ông Giáo , Ông Tình bà Cẩm,  tiệm tạp hóa o Cháu , o Đồng, Chị Trà  con bác Miễn  v v...quanh đi quẩn lại cũng là bà con Cam Lộ -Gio linh không ai xa lạ. 

Chỉ tiếc một điều một hai năm gì đó sau 1980 vắng bóng gánh cháo lòng O Nuôi mẹ thằng Châu. Phải công nhận o Nuôi nấu cháo lòng rất ngon, cháo không bao giờ rền như cháo hầm. Tô cháo thơm ngát mũi, khách đi qua không thể nào không ghé. Nhà thằng Châu con trai độc nhất của O cũng nhờ gánh cháo o bán trong mái nhà tranh cạnh chợ. O nhờ gánh cháo mà nuôi đứa con trai cưng của o đầy đủ không thua ai. Người viết về đây thì hàng "đột đột" -tiếng dân QT gọi về lu vại- của ông Hai Than cũng hết bán . Nhưng còn nghe thiên hạ kể trận lụt lớn 1977 lướt qua chợ làm lu vại của ông Hai Than bị vùi lấp gần hết. Trận lụt lớn thiệt! lấp trường Cam Phú  một nửa, cát cuốn tràn đầy các phòng học . Cho đến 1980 xe máy xúc trên huyện về mới cào ra hết cát . Số cát cào ra này tạo quanh trường y như một con đê che chở một doanh trại hay pháo đài nào đó. 

                      Phòng khám bệnh BS Anh nằm ngay chân dốc Tân Sơn đổ về

Ông Hai Than mua bán vậy cũng có tiền nuôi con học lên bác sĩ . Bác sĩ Anh sau này về phục vụ bà con tại đây. Phòng khám bệnh nằm ngay chân dốc Tân Sơn đổ về, sau lưng là đồi cát trắng hiu quạnh. Một thời bà con trên đồi Tân Sơn và ngay cả Cam Bình mắc chứng "sán móc" quá nhiều nên phòng khám bs Anh làm không hết việc. Người viết không thể nào quên thời này ra đường gặp rất đông người dân có màu da vàng vọt  vị cái bệnh sán quái ác .

biển Cam Bình ngày nay 2014 -vẫn những chiếc thúng , đánh vét cá ven bờ kiếm sống qua ngày
    

    Khoảng cuối thập niên 1980 những chiếc xe mô tô Minsk của Liên xô ra đời tạo thêm công ăn việc làm cho đàn ông trong thôn. Nghề chạy xe ôm khá tiện lợi. Ai cần đi đâu gấp như ra bến xe hai ba giờ sáng: có xe ôm! Ai cần ra Quốc Lộ 1 đón xe ra Trung:có xe ôm! Thậm chí ai bệnh nặng cấp kỳ cũng cần xe ôm! Mấy anh xe ôm chở khách đằng sau, hai chân chống hai bên lội chiếc xe Minsk qua mấy ổ gà đầy nước...Nghề chạy xe ôm tuy cực nhưng cũng đỡ vất vả hơn khi đứng cuốc giữa cánh đồng bạc màu cho ít hoa lợi. Mùa rảnh, rõ ràng chiếc xe ôm đã giúp cho mấy anh nông dân kiếm thêm lợi tức.

 

              Thế mà...
   Dù hiện nay chợ Cam Bình đã thuộc xã mới có tên là Tân Phước nhưng không khá hơn chút nào, đó là vì sao ? Cái chợ quê như người viết đã kể trên không phải không gặp chuyện bất ngờ! Kinh tế đổi mới thêm, đường sá thông thuơng hơn. Con đường đất năm xưa giờ đã trải nhựa đến tận Bình Châu. Phương tiện dồi dào, đi đứng thuận lợi, nhấc điện thoại lên sẽ có xe đò chờ ngoài ngõ. Nhất là đời sống người dân Cam Bình nay đã lên cao. Nhà nào cũng có phương tiện xe máy " rù" một xíu là đến ngay chợ La Gi. Ngôi chợ quê nay dưng ế ẩm? đông người bán, ít kẻ mua?  Chợ dần hồi thu nhỏ không giống như cái thời mới bắt đầu ..."đổi mới ". 

thỉnh thoảng có khách xa về thăm biển Cam Bình nhưng chưa giúp gì kinh tế CAm BÌnh lên cao?
                        biển Cam Bình hôm nay   Những con đường ra biển nay bỗng thông thuơng, trải nhựa, xe hơi chạy được. Quán xá, chợ đò, mở thêm sát biển cho khách hóng mát, du lịch. Nhà nghỉ , quán trọ, thi nhau mọc lên. Tất cả cộng lại khiến ngôi chợ phía trong  càng lúc càng khó làm ăn! Đã thế, nhà cửa thi nhau xây lớn thêm xung quanh khiến nó  càng  "co rúm " lại giữa, khó nhìn ra ! 

Con đường trải nhựa chạy suốt từ La Gi một mạch vào tận Bà Tô, Bà Rịa cho đến Sài gòn. Những chiếc xe hàng , xe khách nhiều kiểu chạy qua càng lúc càng nhiều. Cái đáng nói chẳng chiếc xe nào cần thiết phải dừng lại trước cái chợ  này. chợ Cam Bình ngày nay khách vắng dần nên càng lúc càng thu hẹp lại. Chỗ mua bán trao đổi nông phẩm rộng trước chợ nay chẳng còn. Lác đác một hai anh xe ôm uể oải ngồi đợi khách( hình Trần thiên Khải , Cam Bình )

                                     cảnh chợ chiều 

 cho đến hôm nay ngôi chợ Cam Bình đã thu nhỏ lại khuất hẳn sau hai cây phượng vĩ, khó nhìn ra, thật đúng hình ảnh một cảnh "chợ chiều "
[hình Thanh Nho 10/2014]


                             THAY CHO PHẦN KẾT 

BAO LỚP TRẺ RA ĐI nay xa Cam Bình 
  Những lớp người trẻ sinh ra trên mảnh đất Cam Bình, lớn lên từ nhành lúa bạc màu củ khoai củ sắn nơi miền thôn cũ, giờ khôn lớn học hành đổ đạt phải ra đi tìm đất sống. Những lớp bán buôn xưa giờ không còn tìm đâu ra lợi tức nơi vùng đất cũ. Bao kẻ ra đi. Hôm nay Cam Bình quạnh vắng bên sóng biển ngàn năm rì rào vỗ nhịp. Cam bình chỉ còn lại lớp tuổi già nua, ngồi ngóng tin con ra đi tìm đời mới, đầy đủ hơn, tại chốn thị thành . 
Hai chữ Cam Bình dần dà chắc sẽ theo lớp người xưa đi vào dĩ vãng, một thời lem luốc củi than. Hình bóng bao cánh rừng bạt ngàn cùng lớp người xưa nay đã khuất hẳn vào trong quá khứ cũng như tiếng rìu tiếng rựa một thời...
  Ngót nghét hai mươi năm người viết mới có dịp về thăm lại thôn xưa.  Chợ Cam Bình nay không còn khách. Các o, các mệ, bán hàng hai mươi năm trước, nay theo nhau khuất bóng. Ai còn tại thế như mẹ tôi nay trí óc đã hao mòn mụ mẫm lúc nhớ lúc quên? Cảnh CHỢ CHIỀU trong bao ngày tần tảo mà mẹ tôi nhọc nhằn một nắng hai sương nuôi sống gia đình...lớp lớp mồ hôi nhọc nhằn trên đôi vai gầy guộc của mẹ. Ngày ngày quẩy gánh ra chợ mẹ tôi mong sao kiếm sống qua ngày...
Thế gian 'vật đổi sao dời', đó là lẽ thuờng của cuộc đời.  Tuy thế trong lòng người viết vẫn bồi hồi mỗi khi nhớ về ngày tháng cũ. Hình ảnh cái chợ quê mang hai chữ "CAM BÌNH"-Cam Lộ, Bình Long-  người dân Quảng trị "mang theo quê huơng" khi ra đi KHAI HOANG LẬP ẤP. 
   Mong sao mai kia, dù ngôi chợ đó có bị xóa đi dấu tích, vẫn còn người nhắc lại CHỢ CAM BÌNH  cho thế hệ cháu con . 
mong thay !

chốn an nghỉ cuối cùng của lưu dân Quảng trị tại Cam Bình là đây , nghĩa địa Cam Bình trên cái rẫy có tên "chồm Chồm"
[hình : em trai tác giả đang đứng tại lăng thân phụ 16/10/2014 ]


đinh hoa lu

9/4/2014 

[1]: theo thu thập vài nguồn tin cũng như theo trí nhớ tác giả thì trước phong trào di dân lập ấp cho đồng bào chiến nạn QT từ Đà Nẵng vào Bình Tuy vào năm 1973 thì đã có một số đồng bào Bình Long chạy giặc vào năm 1972 về sinh sống ở vùng Động Đền Hàm Tân này rồi. Khi người Cam Lộ vào dịnh cư tại Động Đền mới lập nên vùng này gọi là Cam Bình thuộc xã Tân Mỹ thuộc Huyện Hàm Tân. Cam BÌnh là ghép tên từ CAm Lộ và Bình Long thì đúng hơn.  năm 1980 tác giả ra trại về lại CAm Bình còn quen một số bạn và gia đình người Bình Long còn làm nông ở thôn 6 Tân Mỹ này. Địa phận xã Tân Mỹ từ dốc Thanh Linh cho đến dốc chợ Trung Giang . Sau này xã Tân Mỹ xóa tên Cam Bình thuộc Tân Thiện và một phần trên dốc thuộc về xã Sơn Mỹ.

 HÌNH ngày cưới của tác giả 1/1/1983 ngày đi họ qua nhà gái có người bạn cùng xóm tên Xiềng người Bình Long (đi vào gần cuối hàng bận sơ mi trắng ) còn tất cả còn lại trừ chú rễ đều là người Cam lộ. 
từ trước lui sau: chú Nguyễn văn Lý Cam lộ, Tác giả hay chú rễ, Dũng phụ rễ con bác Lê Mãng gốc Cam lộ,phụ rễ Nguyễn Hiến gốc Gio Linh, anh Nguyễn Thuận Cam Lộ, bạn Xiềng người Bình Long  

CHỢ XÂY LẠI  26/4 /2018 VỚI CÁI TÊN MỚI LÀ CHỢ TÂN PHƯỚC 

TIẾC CHI HAI CHỮ "CAM BÌNH"???

THIÊN HẠ ĐỔI DỜI, SỐ PHẬN CHỢ CAM BÌNH tuy đổi tên là Tân Phước nhưng may thay vẫn còn nằm trên nền đất cũ.  Chợ Tân Phước Chợ Cam Bình thay đổi tên cũng như bao di tích nào đó từ thời trước đến nay cũng chung số phận.  Tên gọi một địa danh có khi nó lại kèm theo một di chứng LỊCH SỬ truyền khẩu cho muôn đời con cháu mai sau. Thói đời THAY CŨ ĐỔI MỚI là chuyện thường tình. Nhưng có khi cháu con lại vô tâm đánh mất đi một dấu ấn của cha ông để những ngày sau mất công tìm lại. 

TRĂM NĂM BIA ĐÁ THÌ MÒN: đúng vậy cung vàng điện ngọc hay xây dựng công phu nào đó cũng bị thời gian phế bỏ 

nhưng

NGÀN NĂM BIA MIỆNG VẪN CÒN TRƠ TRƠ: chính đây là cái thâm ý của tổ tiên chúng ta bao đời dặn dò con cháu rằng: chỉ có BIA MIỆNG chính nó là truyền khẩu muôn đời như câu ca dao điệu hò của mẹ nó vẫn TRƯỜNG TỒN MẢI MÃI VỚI THỜI GIAN. Thế ta tiếc chi hai tiếng CAM BÌNH sao thế nhân nỡ lòng XÓA MẤT? Đề cho con cháu chúng ta đời sau và đời sau nữa chẳng còn gì một hình ành ngày xưa NGÀY KHAI HOANG LẬP ẤP có một cảnh CHỢ CHIỀU MANG HAI CHỮ THÂN YÊU CAM BÌNH CỦA ÔNG BÀ NGÀY TRƯỚC

TIẾC THAY!

ĐHL EDITION MÙA COVID-VŨ HÁN USA 14/8/2020

hình ảnh cuối cùng cái đình chợ CAM BÌNH sau bao năm che chở nắng mưa cho người dân Quảng Trị