Nói
về chuyện ăn hàng vặt cái thuở xa xưa đó, chúng ta hay nhớ nhiều triêng hàng của mấy o bán vào ban ngày như bún xáo, bánh canh, bánh bèo, đậu hũ... về đêm, đặc biệt lại có chè gánh như người viết đã kể cùng bạn đọc. Trong các thứ hàng ban đêm đó, có một loại hàng mấy o Quảng Trị quê mình chỉ mang một bên nách
thôi. Thứ hàng đó không nhiều đến nổi o phải gánh, đó là TRỨNG LỘN. Thật thế, tuy là cái
thúng nách một bên hông, nhưng loại hàng đó không phải là thứ rẻ tiền.
Những
năm sau này vào nam tôi mới có dịp nghe cái tên “hột vịt lôn” nói cho
đúng âm thì là “hột zịch lộn”. Người QT mình hồi đó cứ kêu là trứng
lộn thế thôi vì không ai làm nghề bán trứng gà lộn cả. Thời này trong nam có cả
cút lộn, gà lộn tùy theo nhu cầu thị trường. Ngày xưa rất khác. Món ăn truyền
thống thì bà con mình hay giữ gìn, ít hề pha trộn cải biến lung tung.
Nghề ấp trứng lộn tại quê mình ngày đó chỉ làm theo kiểu thủ công, gia đình.
Làc đác đâu đó tôi mới thấy vài bầy vịt nuôi rong trên mấy cánh đồng giáp giới
Trí Bưu về hướng gần cầu Ba Bến. Trong Diên sanh thì có mấy bầy ở đồng Cu Hoan
hay gần cua Hà Lộc giáp giới Mỹ chánh. Đất ruộng QT hiếm hoi làm sao bì được
trong nam nơi ruộng đồng cò bay thẳng cánh, bởi vậy vịt bầy ở QT hiếm là đúng.
vịt chạy đồng (vịt bầy) cắt lúa xong chủ ruộng cho vịt chạy đồng này ăn với một số tiền nào đó
Nhưng bù lại, trứng lộn QT mình thật ngon. Có lẽ do làm thủ công, ít ỏi nên trứng lộn được chăm sóc kỹ lưỡng từng cái một, nên trứng mới ngon như thế. Tôi lại suy rằng: bầy vịt QT ăn kham khổ hơn nên trứng và thịt nó mới đậm đà chăng? Một điều quan trọng nữa, nghề ấp trứng lộn họ dấu kỹ lắm, chỉ “cha truyền con nối” mà thôi. Ấp trứng lộn không có bí quyết thì chỉ ra trứng hư, mà trứng hư rồi thì khách làm sao ăn?
Thôi, người viết xin trở về chuyện “Đồ Nghề” của o bán trứng lộn hơn là chuyện ấp trứng. Nói thì đồ nghề; nhưng có gì đâu? Những thứ cần cho một đêm đi bán của o nhìn gọn gàng hơn o bán chè gánh nhiều. Trứng luộc xong, o bỏ hết vào trong một cái thúng có đựng trấu (hay trú tức là vỏ lúa xay xong.). Vỏ trấu có công dụng rất hay là giữ trứng được nóng lâu. Lại thêm một cái ‘trẹt’ (hay mẹt) nhỏ đậy vừa vặn chiếc thúng. O chỉ đem theo đơn giản cái chai muối tiêu, thêm vài ba cái dĩa đất nhỏ cùng một mớ rau răm được vình trong lá chuối.
Màn
đêm vừa buông xuống; từ mấy xóm trong thôn Hạnh Hoa hay Trí Bưu hay dọc theo
đường Duy Tân Thạch Hãn, mấy o bán trứng một bên nách thúng còn tay kia
cầm chiếc đèn dầu treohướng về mấy con đường phố quanh Thành Cổ:
-Ai… trớn (trứng) lộn !?
Có khách, O ngồi xuống một bên đường.
-Trớn
mấy một cấy (cái) ri.. O…?
-Ba cấy mười đồng.
Khách ăn trứng lộn cũng ngồi xuống bên lề đường. Cái trẹt nhỏ bây giờ
trở thành cái mâm. O nhẹ nhàng đặt 3 quả trứng xuống cái dĩa nhỏ, một dĩa kia o
đặt môt nhúm rau răm và tiêu muối.
Ông khách chưa vội ăn ngay. Một tay cầm cái trứng, tay kia ông che
che nheo mắt soi cái trứng lên ngọn đèn điện đường
- Răng trớn ..tra (già) ri o !?
-Trớn rứa mà eng chê tra tề...
Nói rứa nhưng o cũng chiều lòng khách. O săm soi, lựa sâu trong lớp trấu
cho đến khi có được cái trứng nào vừa ý khách mới thôi.
Sau khi húp hết nước của cái trứng, ông khách
chỉ bóp một cái là cả cái trứng tuôn "tuốt tuồn tuột "
vào miệng ,chỉ còn lại cái vỏ đã bẹp dí trên tay. Ông khách vừa nhai nhồm-
nhoàm, ghém thêm một nhúm rau răm, cùng một tí muối tiêu vào miệng, thế
là xong ! Tôi là một thằng bé đứng gần đó, thán phục tài ăn của ông khách
lắm. Tôi thì ăn vài lần mới hết cái trứng. Cứ nhớ mãi, có khi tôi bắt
chước cách ăn của ông ...bóp một lần... rủi thay! miệng tôi
thì nhỏ, trứng bên trong còn nóng hổi, nhổ ra thì tiếc của, báo hại thân tôi
nước mắt ràn rụa, chút nữa là phỏng cả miệng!
Cũng có lúc, khách mua trứng mang về nhà. Vài cái trứng o ưu tiên bỏ vào cái túi nylon. Lúc này o kèm
muối tiêu gói sẵn trong mấy gói giấy nhỏ xíu, còn nhúm rau răm thì được đựng
trong một miếng lá chuối, thế thôi đơn giản lắm. Công bằng mà nói, trong mấy
thứ hàng ban đêm, thúng trứng lộn của o xem thế mà thuộc loại đắt tiền khi
so với đời sống của người dân bình thường hay so
với giá trị đồng bạc cùng thời.
trứng lộn trong nam ăn kèm lỉnh kỉnh đủ thứ rau chua ớt tỏi |
Những năm di cư vô nam rồi, người viết mới thấy cách ăn trứng lộn trong nam khác hẳn tại quê mình.
Có dịp ăn trứng lộn tại Phan Thiết hay Sài Gòn về đêm, tôi thấy khách ăn trứng
họ đặt lên cái tách nhỏ cho khỏi nóng tay. Xong, họ lại dùng cái muỗng nhỏ từ
từ múc trứng ra ăn. Đó là chưa kể vài thứ lỉnh kỉnh kèm theo... nào rau
nào đồ chua nào ớt tỏi. Khách ăn trong nam hay có thêm xị rượu hay bia bán kèm nữa chứ. Trong nam, chẳng có khi
nào tôi thấy trứng lộn người ta đi bán trong cái thúng nách một bên hông giống Quảng Trị ngày đó cả.
Đồng
ruộng hiếm hoi như đã nói đoạn trên thì cái trứng vịt QT ngày đó cũng có cái
giá trị của nó huống gì trứng lộn? Dù mang tiếng là ‘thằng nhỏ ăn hàng’ nhưng
trong lòng người viết sau này lại cảm thấy vui vui khi có dịp kể lể chuyện trò
so sánh trứng quê mình quê người...
Bao tiếng rao hàng khi màn đêm buông xuống nơi vùng ngoại ô tỉnh
Quảng. Những cái nghề sinh nhai giúp cho đời sống của người lao động ngày xưa
trong thời bom nổ đạn reo. Giờ đây chúng ta ngồi thương nhớ về xóm cũ phố xưa
mà kể lại cho nhau nghe qua vài món hàng ăn dân dã. Một ngày nào có ai đó ngồi
ăn hàng bên con phổ lạ, chợt chạnh lòng nhớ lại một chút gì đó tạm gọi là HƯƠNG XƯA./.
ĐHL 2/4/2023
No comments:
Post a Comment