HOANG PHẾ

 THE GRAPES OF WRATH  

by John E Steinbeck 

tuyển dịch by Đinh Hoa Lư 

***

"Con người không đơn giản là bao gồm các cấu tố hóa học mà biết đi được trên mặt đất, biết cách cho lưỡi cày tránh  hòn đá, biết nới tay cày cho nó lướt qua phần trên tảng đá nhô lên từ mặt đất, biết quỳ trên mặt đất để ăn trưa; con người đó còn nhiều thứ hơn hẳn các cấu tố kia, biết nhiều chuyện đất đai hơn các chất tạo ra nó..."

 John  Steinbeck

       Mái nhà của họ, của lớp người bỏ xứ ra đi đầu tiên giờ để lại phía sau, trống rỗng chơ vơ trên vùng đất hoang. Họa chăng chỉ có mấy cái chái lợp tồn tạm che cho nhóm máy cày hoạt động. Họ rộn ràng làm việc cùng  khối sắt thép, xăng dầu cùng những lưỡi cày bóng loáng. Đèn máy xe luôn sáng. Ánh đèn chẳng màng chi chuyện ngày hay đêm ngoại trừ chuyện cắm sâu vào lòng đất tối đen xong trở lại bóng loáng khi lưỡi cày lọt ra ánh sáng bên ngoài.

    Chú ngựa hết làm việc, nó được về chuồng. Ta sẽ thấy sức sống mãnh liệt sau đó, là tiếng thở và hơi ấm thân mình. Chân ngựa biết sờ soạng tìm mấy cọng rơm, hàm nhai ngấu nghiến, tai, mắt đầy sinh động. Chuồng ngựa toát ra  sự ấm áp của một cuộc sống đó là hơi nóng và mùi hôi. 

    Nhưng khi cỗ máy kia ngưng hoạt động, nó chỉ còn là một khối sắt vô tri, chết cứng như khối quặng tạo ra nó. Khi hơi nóng trong cỗ máy tỏa đi hết rồi, nó sẽ lạnh ngắt chẳng khác gì một linh hồn vừa lìa khỏi xác.

Cánh cửa tôn kia  đóng lại, gã tài lái xe về nhà. Thị trấn cách đó khoảng hai chục dậm. Có thể vài tuần hay vài tháng sau gã tài  này mới trở lại làm. Do chiếc máy cày kia chỉ là cục sắt 'chết dí' một nơi.  

    Có hai vấn đề đáng bàn là làm việc dễ dàng và hiệu năng công việc. Quá dễ dàng nên không có chuyện ngạc nhiên trong công việc và quá hiệu năng nên chẳng có gì ngạc nhiên về đất đai và làm việc trên đó và chẳng cần chuyện ngạc nhiên về những cái gọi cảm thông sâu sắc hay mối tương thân nào cả.

    Gã thợ máy cày sẽ coi thuờng cho ai ít thông hiểu và ít liên hệ gì với họ. Đất đai không phải là chuyện của chất đạm và chất lân, độ dài của chất xơ trong cây bông cũng phải là chuyện đất đai.

         Con người không hẳn là chuyện cac-bon, muối, nước hay vôi. Con người  được tạo ra  chính từ những thứ này và còn nhiều, nhiều hơn thế nữa. Cũng như chuyện đất đai còn nhiều và nhiều thứ hơn thế nữa để bàn. Con người không đơn giản là bao gồm các cấu tố hóa học kia mà con người biết đi được trên mặt đất, biết cách cho lưỡi cày tránh hòn đá, biết nới tay cày cho nó lướt qua phần trên của khối đá nhô lên, biết quỳ trên mặt đất khi ăn trưa. Con người còn nhiều thứ hơn hẳn các cấu tố kia, biết nhiều chuyện đất đai hơn các chất tạo ra nó.

    Nhưng một thằng người máy, chỉ biết cắm cúi lái cỗ máy vô hồn. Hắn chẳng biết, chẳng yêu thuơng ngoại trừ hiểu vài ba chất hoá học trong đất nhưng hắn lại coi thuờng đất và coi thuờng chính hắn.

     Khi mấy cánh cửa tôn đóng lại, gã về nhà. Ở nhà, gã không cần gì về chuyện đất đai nữa.

 

    Những căn nhà hoang cửa vẫn mở toang hoác, đu đưa theo gió. Bọn trẻ bụi đời từ phố lên, đập cửa sổ nhảy vào nhà lượm vài thứ sót lại hay xem còn món nào quý không? Con dao mẻ, còn dùng được. Phảng phất mùi chuột chết đâu đây? Những thứ Whitey viết còn sót lại trên vách, cũng y như trong nhà vệ sinh nơi trường cậu ta học, thầy giáo từng bắt phải chùi đi.

    Vào ngày đầu khi người ta vừa bỏ ra đi, ngay khi màn đêm vừa buông, vài chú mèo hoang từ cánh đồng mò ra kêu meo meo trước hiên nhà. Thấy không ai, chúng mò vào  mấy cái phòng trống. Không có gì, chúng quay ra đồng, trở lại kiếp mèo rừng tiếp tục tìm  bắt chuột núi và chuột đồng. Ban ngày, thứ mèo này sẽ núp ngủ dưới mấy con mương cạn. 

    Đêm xuống cũng là thời gian của lũ dơi. Ban ngày chúng trốn trong mấy góc trống, cánh xếp lại ,bám vào mấy cái rui mái nhà, treo đầu xuống đất, rơi vải  xú uế tràn ngập căn phòng.

    

    Giờ là lúc lũ chuột mò vào. Chúng tha hạt cỏ, cất lại ở góc phòng, trong các hộp không, sau mấy cái ngăn kéo nhà bếp. Tiếp đến lũ chồn tiến vào săn chuột, rồi những con cú nâu vụt bay vào, ra, kêu lên inh ỏi.

    Một cơn mưa nhỏ nhẹ rơi. Vài ngọn cỏ vội chớm lên trước thềm nhà hoang, nơi mà trước đây chúng chưa bao giờ được mọc. Cỏ sẽ vươn lên khỏi cổng nhà. Những căn nhà bỏ hoang, mà nhà hoang sẽ sụp đổ nhanh chóng. Đinh sẽ rỉ sét làm mọi thứ bung ra. Bụi đóng dày trên sàn nhà, đầy dấu vết chuột, chồn cùng mèo trên đó.

Có một đêm, gió xô mấy tấm ván rơi xuống nền đất. Ngọn gió kế tiếp xuyên qua khe trống bật tung hai ba, hàng chục tấm ván kế tiếp. Giữa trưa ánh mặt trời gay gắt xuyên qua lỗ trống chiếu ánh sáng chói chang xuống nền nhà. Đêm lại xuống, lũ mèo hoang ngoài đồng tiếp tục mò vào, chúng chẳng còn kêu meo meo trước thềm nữa. Chúng di động như bóng mây đen xuyên qua vầng trăng, lặng lẽ tiến vào căn phòng săn chuột. 

Tiếp đến hằng đêm gió chướng thổi về, xô rầm rầm vào cửa.  Mấy cánh màn gió rách tả tơi giữa những cánh cửa sổ gãy, đu đưa bên cạnh.

John Steinbeck  1939

======================================

ENGLISH SECTION


THE HOUSES WERE LEFT vacant on the land, and the land was vacant because of this. Only the tractor sheds of corrugated iron, silver and gleaming, were alive; and they were alive with metal and gasoline and oil, the disks of the plows shining. The tractors had lights shining, for there is no day and night for a tractor and the disks turn the earth in the darkness and they glitter in the daylight.

 And when a horse stops work and goes into the barn there is a life and a vitality left, there is a breathing and a warmth, and the feet shift on the straw, and the jaws clamp on the hay, and the ears and the eyes are alive. There is a warmth of life in the barn, and the heat and smell of life. 

But when the motor of a tractor stops, it is as dead as the ore it came from.

 The heat goes out of it like the living heat that leaves a corpse. 

Then the corrugated iron doors are closed and the tractor man drives home to town, perhaps twenty miles away, and he need not come back for weeks or months, for the tractor is dead.

 And this is easy and efficient. So easy that the wonder goes out of work, so efficient that the wonder goes out of land and the working of it, and with the wonder the deep understanding and the relation. 

And in the tractor man there grows the contempt that comes only to a stranger who has little understanding and no relation. For nitrates are not the land, nor phosphates; and the length of fiber in the cotton is not the land.

 Carbon is not a man, nor salt nor water nor calcium. He is all these, but he is much more, much more; and the land is so much more than its analysis. The man who is more than his chemistry, walking on the earth, turning his plow point for a stone, dropping his handles to slide over an outcropping, kneeling in the earth to eat his lunch; that man who is more than his elements knows the land that is more than its analysis. 

But the machine man, driving a dead tractor on land he does not know and love, understands only chemistry; and he is contemptuous of the land and of himself. 

When the corrugated iron doors are shut, he goes home, and his home is not the land.

THE DOORS of the empty houses swung open, and drifted back and forth in the wind. Bands of little boys came out from the towns to break the windows and to pick over the debris, looking for treasures. And here’s a knife with half the blade gone. That’s a good thing. And—smells like a rat died here. And look what Whitey wrote on the wall. He wrote that in the toilet in school, too, an’ teacher made ’im wash it off.

When the folks first left, and the evening of the first day came, the hunting cats slouched in from the fields and mewed on the porch. And when no one came out, the cats crept through the open doors and walked mewing through the empty rooms. And then they went back to the fields and were wild cats from then on, hunting gophers and field mice, and sleeping in ditches in the daytime. When the night came, the bats, which had stopped at the doors for fear of light, swooped into the houses and sailed through the empty rooms, and in a little while they stayed in dark room corners during the day, folded their wings high, and hung head-down among the rafters, and the smell of their droppings was in the empty houses.

And the mice moved in and stored weed seeds in corners, in boxes, in the backs of drawers in the kitchens. And weasels came in to hunt the mice, and the brown owls flew shrieking in and out again.

Now there came a little shower. The weeds sprang up in front of the doorstep, where they had not been allowed, and grass grew up through the porch boards. The houses were vacant, and a vacant house falls quickly apart. Splits started up the sheathing from the rusted nails. A dust settled on the floors, and only mouse and weasel and cat tracks disturbed it.

One night the wind loosened a shingle and flipped it to the ground. The next wind pried into the hole where the shingle had been, lifted off three, and the next, a dozen. The midday sun burned through the hole and threw a glaring spot on the floor. The wild cats crept in from the fields at night, but they did not mew at the doorstep any more. They moved like shadows of a cloud across the room, into the rooms to hunt the mice. And on windy nights the doors banged, and the ragged curtains fluttered in the broken windows.