Sunday, January 8, 2023

NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN BÊNH HAY CHỐNG

     lời mở đầu

NÊN GỌI NHÀ MÁY ĐIỆN NGUYÊN TỬ HAY NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

Trước khi vào bài chính, người viết mong muốn nhắc bạn đọc về từ NHÀ MÁY ĐIỆN NGUYÊN TỬ (atomic power plant) trước 1975 VNCH hay dùng và sau này lại có từ NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN (nuclear power plant)

Vậy ta nên dùng từ ngữ nào?

Trước tiên chúng ta nên đi vào vấn đề vũ khí hạt nhân (nuclear weapons) với hai phản ứng fission (phân hạch) và fusion (hợp hạch) 


-Vũ khí Nguyên Tử (atomic weapon) chỉ duy nhất dùng 1 phản ứng fission phân hạch ví dụ hai quả A bomb dội lên thành phố Hiroshima và Nagasaki vào năm 1945 trong Thế Chiến 2

-Vũ khí Hạt Nhân (nuclear weapons) sử dụng một trong 2 phản ứng fission (A Bomb) hoặc fusion (H Bomb) 

như thế nói nuclear bom "bom hạt nhân" có thể hiểu là bom A hay bom H 


Như vậy nếu nhà máy điện hạt nhân hiện nay chỉ dùng duy nhất 1 phản ứng fission từ nguyên liệu Uranium (và các đồng vị khác) thì ta có thể dùng từ NHÀ MÁY ĐIỆN NGUYÊN TỬ (Atomic Power Plant)

 Hiện nay với sự phát triển của khoa học phản ứng fusion (hợp hạch) bắt đầu thành công thì một nhà máy điện hạt nhân có thể dùng một trong hai phản ứng fission hoặc fusion để tạo năng lượng điện.

Thật ra chưa có nhà máy điện hạt nhân nào ứng dụng một trong hai phản ứng fission hoặc fusion nói trên nên từ NHÀ MÁY ĐIỆN NGUYÊN TỬ  thường gọi trước 1975 vẫn đúng.

ĐHL



I- NHỮNG ĐIỀU KIỆN ĐÒI HỎI KHI VẬN HÀNH NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

 


A- NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN HOẠT ĐỘNG RA SAO?


Có thể khi quý bạn mới nghe hai tiếng "hạt nhân", trong đầu bạn đã hiện ra những hình ảnh trái ngược- có thể là những nhà máy bê tông kiên cố đang tỏa hơi lên mây hay ghê sợ hơn là một thảm họa chiến tranh có đám mây hình nấm bốc cao lên bầu trời...

image









Nói gì thì nói vẫn có một số đông người không ngớt khen ngợi kỹ thuật mới về điện hạt nhân khi họ nhằm vào giá thành hạ, không có khí thải dioxid carbon do chúng ta đã không dùng nhiên liệu hóa thạch. Tuy thế, không ít người lại lo sợ tới những hậu quả xấu  từ những chất thải hạt nhân và cùng các tai nạn phóng xạ phát xuất từ các tai nạn nhà máy điện hạt nhân từng xảy ra trong quá khứ.

image

Vụ Three Mile Island (Hoa kỳ ) và

image
 VỤ NỔ Chernobyl (Liên xô cũ nay là Ukraine).
 Có nhiều điều bàn cãi về vai trò của điện năng nguyên tử ảnh hưởng tới đời sống con người, nhưng dù sao chúng ta cũng nên tìm hiểu một ít về bề trong các nhà máy điện hạt nhân có những gì?
Tính tới tháng 1/2014 thế giới có 436 nhà máy điện hạt nhân , cung cấp tới 12% tổng số điện năng toàn cầu. Trong số 31 nước có nhà máy điện hạt nhân thì có nhiều nước lệ thuộc nhiều vào lượng điện hạt nhân cung cấp thí dụ, nước Pháp 77% lượng điện tiêu thụ do điện hạt nhân cung ứng. Lithuania đứng hạng nhì khoảng 65%. Tại Hoa kỳ, có tới 104 nhà máy điện hạt nhân và chỉ cung ứng được 20% lượng điện toàn nước Mỹ. 

Từ đó tới nay, năm 2022, tốc độ xây dựng nhà máy điện hạt nhân bị chậm lại do có sự phản đối của cộng đồng dân cư và chính sách năng lượng mới trong thế kỷ 21 đang thay đổi quan điểm của giới làm chính sách (policy makers)
Cho đến năm 2022, tổng cộng thế giới chỉ có 422 nhà máy điện hạt nhân trong phạm vi 32 nước cùng 57 nhà máy mới đang xây dựng (wikipedia mở/ 9/1/2023).
 Trung Cộng là quốc gia dùng năng lượng hạt nhân với tổng số điện lực lớn nhất so với thế giới. Tổng công suất điện năng hạt nhân của Trung Cộng là 70 gigawatts (70 tỷ watts- đã gia tăng nhanh chóng từ 2009 là 9 gigawatts tới 2019 là 50 gigawatts và nay 2022 là 70 gigawatts theo statisca.com)

B- URANIUM: NGUYÊN LIỆU HÀNG ĐẦU CHO NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN 
Uranium là nguyên tố thông dụng trên đia cầu chúng ta. Nó hiện hữu từ khi hành tinh chúng ta được thành lập. Uranium 235 (U-235) chỉ có khoảng 0.7% của số còn lại trong tự nhiên 

U-235 có một thuộc tính đặc biệt do nó vừa là nguyên liệu cho cả hai nhà máy điện hạt nhân vừa làm bom hạt nhân

thí dụ (td), 1 pound uranium đã tinh luyện (làm giàu) nó cung cấp một năng lượng đồ sộ tương đương với 1 triệu gallons dầu khí.

Sự bắn phá (splitting) một nhân nguyên tử Uranium phóng thích một nhiệt năng khổng lồ cùng tia phóng xạ gamma tia phóng xạ tạo ra từ quang tử (photons) năng lượng cao. Hai nguyên tử mới do sự bắn phá kể trên lại phóng thích ra tia beta (âm điện tử siêu nhanh) cùng tia gamma của chính nó như vừa nói trên.

U-235 nhiên liệu trong nhà máy điện hạt nhân hoạt động phải cần tinh luyện hay làm giàu (enrichment) tối thiểu phải trên 3% mới hoạt động. Nhưng nếu so với việc sản xuất vũ khí hạt nhân thì nguyên liệu  U-235 phải làm giàu ít nhất 90% mới thực hiện được.

Còn Plutonium thì sao?
U-235 không phải là nguyên liệu duy nhất cho nhà máy điện hạt nhân. Có một nguyên tố khác cho phản ứng phân hạch nữa đó là plutonium 239. 
Pu-239 tạo thành từ sự bắn phá U-238 bằng các trung hòa tử, phản ứng năng gặp trong các lò phản ứng hạt nhân.


                 một lò phản ứng hạt nhân 

C- SƠ ĐỒ BÊN TRONG NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN 

 *3 TÌNH HUỐNG CỦA MỘT NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN
người viết tạm đặt:
 * ĐẠT (critical), 
* BẤT ĐẠT (subcritical) 
 *  SIÊU ĐẠT (supercritical)


a- TÌNH TRẠNG ĐẠT,(CRITICAL)

Nếu trung bình chúng ta có đích xác 1 trung hòa tử bằn vào nhân của U 235 khác để gây ra phân hạch, chúng ta nói khối lượng uranium này ổn định. Và khối lượng sẽ tồn tại trong nhiệt độ ổn định.

b- Tình trạng BẤT ĐẠT (SUB-CRITICAL)

Nếu, trung bình ít hơn 1 trung hòa tử tự do sẽ bắn phá vào U 235 kế tục, và khối lượng sẽ bất ổn định. Sau này, phản ứng phân hạch sẽ chấm dứt .

c- Tình trạng SIÊU ĐẠT (SUPER CRITICAL)

Nếu trung bình nhiều hơn 1 từ những trung hòa tử tự do này bắn vào các nguyên tử U 235 khác tức là tình trạng siêu đạt nó sẽ làm lò phản ứng này bị nóng lên hết sức!
Trong thiết kế bom hạt nhân, các kỹ sư rất cần các nguyên liệu SIÊU ĐẠT này ngỏ hầu tất cả các nguyên tố U 235 đều bị bắn phá sạch trong 1 micrsecond (1 phần ngàn giây) . Bạn hãy tưởng tượng các hạt bắp trong túi giấy cùng nổ một lần để tránh tình trạng ghê sợ này.
Tuy thế, trong lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân điều các bạn muốn hay ngay cả thế giới đều mong muốn tất cả các nguyên tử đều bị bắn tung (splitting)  ra MỘT LẦN. Nhưng vùng trung tâm của lò phản ứng lại cần tình trạng siêu đạt nhẹ thôi. Các que nhiên liệu điều phối sẽ tạo điều kiện cho các nhân viên điều khiển cách để hấp thụ bớt các trung hòa tử tự do sao cho tình trạng lò phản ứng chỉ ở vào tình trạng ĐẠT (critical).

Làm thế nào để các kỹ sư có thể duy trì tình trạng ĐẠT của uranium?

Lượng của Uranium trong toàn khối nguyên liệu (tỷ lệ làm giàu) đóng vai trò quan trọng trọng cũng như tạo hình cho khối năng lựong này. Nếu hình dạng là tấm nguyên liệu rất  mỏng, đa số các trung hòa tử tự do sẽ bay mất vào không gian hơn là bắn vào các nguyên tử U 235 khác. Khối cầu là hình dạng tối ưu nếu bạn cần 2 pounds (0.9kg) của U 235 để đi tới tình trạng ĐẠT thì với Pu-239 trình trạng ĐẠT chỉ cần tới 10 ounces (283grams) thôi.


                            D-  QUE NHIÊN LIỆU  (URANIUM ROD)

a- QUE NHIÊN LIỆU URANIUM LÀ GÌ

Bước đầu của nhân viên vận hành phải biết cách thức điều khiển nguồn năng lượng khổng lồ thu được từ nguồn Uranium đã được "làm giàu" (enriched) đun nóng nguồn nước tạo thành nguồn lực do hơi nước.

 CÁC VIÊN NHIÊN LIỆU Uranium đã "làm giàu" phải đúc theo một khuôn mẫu nhất định dài 2.5 centimet, mỗi viên có đường kính bằng đồng 10 xu (dime)= 1.791mm.

Bước kế những viên nhỏ hình trụ này được xếp thành từng thanh dài, và những thanh dài này được bó với nhau thành từng BÓ. Chúng ta tạm gọi đó là QUE NHIÊN LIỆU (Uranium Rod). Những que nhiên liệu này được nhúng vào trong nước đựng trong những nồi áp lực. Tác dụng của nước dùng để làm nguội. Để lò phản ứng hoạt động được những thanh nhiên liệu nói trên phải ở trạng thái SIÊU ĐẠT (SUPER CRITICAL) phần nào.

image
uranium rod : QUE NHIÊN LIỆU URANIUM

b- TRÁNH TÌNH TRẠNG MELTDOWN-  CẦN CÓ QUE ĐIỀU PHỐI (control rod)

Nếu chỉ đơn giản vậy thôi, chúng ta cứ để yên vậy uranium sẽ quá nóng và cuối cùng nóng chảy. Muốn tránh tình trạng quá nóng (meltdown), chúng ta phải có nhiều QUE ĐIỀU PHỐI (control rod hay rod of materials) tạo ra từ những chất liệu có tính hấp thụ các neutron như xenon. Những que đó lại được nhét vào trong các que nhiên liệu cùng với kỹ thuật người ta có thể gia tăng hay giảm hiệu năng hấp thụ của các que điều phối này. Việc tăng- giảm hiệu năng hấp thụ từ các que điều phối này cho phép người điều khiển kiểm soát được tỷ lệ phản ứng hạt nhân trong lò phản ứng

   *Khi nhân viên điều khiển muốn các que nhiên liệu cung ứng tối đa nhiệt năng thì các que điều phối này được rút bớt ra khỏi các que nhiên liệu. Trái lại muốn bớt nhiệt năng thì các thanh điều phối này được thả sâu vào trong các que nhiên liệu nói trên. Cho đến khi các que điều phối ấn sâu hoàn toàn vào các que nhiên liệu thì xem như phản ứng bị đóng lại hoàn toàn dành cho trường hợp tai nạn nhà máy hay khi thay thế nhiên liệu hạt nhân.

 Những que nhiên liệu uranium có tác nhân như là nguồn nhiệt rất lớn cho lò phản ứng. Nó đun nóng nguồn nước tạo thành hơi. Các luồng hơi chạy thẳng vào các tua-bin làm quay động cơ thế là tạo ra điện năng.

Tại các nhà máy điện hạt nhân khác, luồng hơi nước từ lò phản ứng đầu tiên sẽ đi qua bộ phận trung gian hay còn gọi là thứ cấp. Luồng năng lượng này lại làm bốc hơi lò nước thứ cấp luồng hơi thứ cấp này mới đi tới chuyển vận turbine. 

Lợi điểm phương pháp này là chúng ta tránh được nước hay hơi có nhiễm phóng xạ giai đoạn 1 không bao giờ tiếp xúc với turbine. Cũng thế, có vài nhà máy khác chất lỏng làm nguội (coolant fluid) trực tiếp tiếp xúc với các que nhiên liệu nói trên bằng cách thay thế bằng khí (carbon dioxide) hay kim loại lỏng (sodium potassium). Những nhà máy như vậy cho phép các que nhiên liệu hoạt động ở nhiệt độ cao hơn nhiều.

D- BÊN NGOÀI NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN THÌ SAO



Những lớp đúc bê tông kiên cố của NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN nước ĐỨC

Khi bạn hiểu rõ nhà máy chạy bằng nguyên tử năng thì bạn sẽ thấy nó ít khác so với các nhà máy nhiệt điện chạy bằng than đá hay dầu cặn, ngoại trừ cái khác lớn nhất là nguồn năng lượng để làm hơi nước. Nhưng chính cái khác này lại phóng thích ra các tia phóng xạ nguy hiểm mà chúng ta cần phải đề phòng.

Những lớp đúc bằng bê tông kiên cố để che chở các nồi áp suất cho lò phản ứng, dùng che chắn các tia phóng xạ. Các lớp vỏ bọc bê tông này lại che chở cho các vại chứa bằng thép to lớn hơn. Các nồi chứa này dùng là nơi trung tâm cho phản ứng nói trên. Cùng lúc đó, các trang bị dụng cụ các nhân viên dùng khi thay thế nhiên liệu hay sửa chữa lò phản ứng. Các bể chứa bằng thép  có tính cách làm rào cản ngăn ngừa các rò rỉ hơi hay chất lỏng có phóng xạ từ nhà máy xì ra.

Vòng ngoài cùng của nhà máy cũng là bê tông, lại che chở cho các vại thép khổng lồ kia. Cấu trúc bê tông khổng lồ này dùng đối phó với các trường hợp các biến cố lớn như động đất hay phi cơ lao vào. Cấu trúc bê tông vòng ngoài cùng này cũng để ngăn ngừa các tia phóng xạ hay các luồng hơi nước có phóng xạ rò rỉ khi nhà máy gặp nạn.Tai nạn nhà máy điện hạt nhân Chernobyl bị rò rỉ phóng xạ cũng do không có xây dựng vòng bê tông thứ cấp này.

Nhân viên điều khiển trong nhà máy có thể điều phối mọi hoạt động nếu có trục trặc xảy ra. Các cơ sở hạt nhân điển hình khác đều có vành đai an ninh cũng như gia tăng nhân viên bảo vệ các chất liệu các vật liệu nhạy cảm .
Mỗi khi bạn hiểu ra vấn đề này rồi, thì nhà máy điện hạt nhân dĩ nhiên lại có kẻ bênh người chống.

II -CÁC LÝ DO BÊNH VÀ CHỐNG NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

A- LÝ DO BÊNH VỰC CHO NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN 
    
Dù bạn đang nhìn vào viễn ảnh của nhà máy điện hạt nhân với một tương lai hứa hẹn hay lo lắng cho ngày tận thế không xa, dù phía nào bạn cũng khó thay đổi ý tưởng. Dù sao chăng nữa, sự thật khách quan nhà máy điện đang cho nhân loại nhiều ích lợi cũng như lắm thứ lo ngại.

  1- Hết lệ thuộc vào Nhiên Liệu hóa thạch 

Điều lợi ích nhất đến với chúng ta rằng, nhà máy hạt nhân rõ ràng giúp chúng ta hết lệ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nguyên liệu chính là Uranium chứ không còn than và dầu sẽ giúp chúng ta bớt tiêu thụ và lệ thuộc nguồn cung dầu và than trong đà gia tăng tiêu thụ năng lượng toàn cảnh của thế giới hiện tại

2- GIẢM THIỂU TO LỚN NGUỒN DIOXIDE CARBON VÀO KHÍ QUYỂN TRÁNH HÂM NÓNG ĐỊA CẦU 

 Rõ ràng các nhà máy điện chạy bằng than đá và khí đốt thiên nhiên đã thải quá nhiều khí carbonic vào khí quyển làm tăng nhanh sự kiện khí hậu thay đổi. Nhà máy điện hạt nhân ra đời đã giảm thiểu tối đa khí thải CO2.

Theo Viện Năng Lượng Hạt Nhân, năng lượng do toàn thể nhà máy điện hạt nhân toàn thế giới giúp chúng ta tránh đươc 2 tỷ tấn carbon dioxide hàng năm nếu cứ lệ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch (fossil fuel) Thật ra biết điều hành nhà máy điện hạt nhân tốt chúng ta còn có ít lượng phóng xạ vào bầu trời hơn cả nhà máy điện chạy bằng than đá nữa !

Từ chuyện thoát khỏi sự lệ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, giá thành từ năng lượng hạt nhân rõ ràng sẽ không còn bị ảnh hưởng từ sự thay đổi giá cả về nguồn dầu và than.

B- LÝ DO CHỐNG ĐỐI 

         1- Ô NHIỄM PHÓNG XẠ 

Đứng về phía chống đối, nhiên liệu hạt nhân dù không có CO2,chúng cũng đem lại cho chúng ta nhiều vấn đề lo ngại. Lịch sử chứng minh, việc khai khoáng các nguồn quặng uranium không phải là việc làm an toàn. Ngay cả việc chuyên chở các nhiên liệu hạt nhân tới hay đi từ các nhà máy cũng gặp  nhiều rũi ro. Và còn nữa, một khi dùng xong các nguồn nhiên liệu phóng xạ này  không thể "thản nhiên " vứt nó vào bãi rác thành phố được. Vì rằng các chất thải này còn chứa các phóng xạ có khả năng chết người.

Trung bình một nhà máy điện hạt nhân hàng năm thải ra 20 tấn chất thải hạt nhân, có tính phóng xạ cao. Nếu  tính toán đàng hoàng với toàn bộ các nhà máy điện hạt nhân trên toàn thê giới con số chất thải này có khả năng leo lên đến con số 2000 tấn CHẤT THẢI PHÓNG XẠ hàng năm(nguồn: NEI)

Cứ thế các tấn chất thải hạt nhân tiếp tục tỏa nhiệt cùng phóng xạ cho đến khi nó làm thủng các thùng chứa và có khả năng "liếm" vào các sinh vật lân cận. Còn thêm một nỗi lo nữa, những nhà máy điện hạt nhân còn sinh ra một vấn đề lớn khác là là các vật thải có nhiễm xạ mức độ thấp; đó là các dụng cụ và vật liệu bị NHIỄM XẠ.

Chúng cho cho rằng các chất thải đó sẽ theo tiến trình phân rã (decay) tới mức phóng xạ an toàn cho chúng ta chăng nữa thì chúng ta phải mất tới hàng chục ngàn năm chờ đợi! Và ngay cả khi có phóng xạ mức độ cho phép, tạm gọi là an toàn thì chúng ta cần tới hàng thế kỷ để đạt tới mức độ chấp nhận.

Hiện nay kỹ nghệ hạt nhân có dùng phương pháp làm nguội các chất thải hạt nhân vài năm trước khi trộn chúng với thủy tinh và tồn trữ trong môi trường  lạnh và trong các cấu trúc thật kiên cố. Tương lai, rất nhiều chất thải phóng xạ sẽ bị chôn vùi thật sâu trong lòng đất. Tuy nhiên , hiện nay khối lượng chất thải này phải được canh phòng cùng bảo vệ là việc cần yếu để đề phòng quân phá hoại.

Nội các việc đã kể trên rõ ràng giá thành một nhà máy điện hạt nhân tăng lên vùn vụt !?

    2- THẢM NẠN NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

còn một vấn đề lo ngại khác, mỗi khi vận hành sai hoạt động từ nhà máy điện hạt nhân HAY THIÊN TAI ẬP ĐẾN thì chuyện gì sẽ xảy ra cho con người? rõ ràng là thảm họa. Tai nạn Chernobyl 1986VÀ THẢM HỌA SÓNG THẦN NHÀ MÁY FUKHSHIMA 2011 là CÁC thí dụ điển hình.

   Năm 1986, nhà máy điện hạt nhân tại Ukrainia nổ tung vương vải ra 50 tấn chất liệu có phóng xạ ra bên ngoài làm nhiễm xạ tới hàng triệu mẫu rừng. Thảm nạn này còn bắt buộc ít nhất 30, 000 dân phải di cư, và sau này lần lượt gây nên hàng ngàn cái chết do bệnh ung thư hay các bệnh liên quan đến phóng xạ nguyên tử (nguồn: History Chanel)

image

Tai nạn Chernobyl nguyên do từ cấu trúc SƠ SÀI và điều hành kém. 

Tai nạn tại nhà máy điện hạt nhân Nhật bản FUKISHIMA 11/3/2011

SÓNG THẦN ĐÁNH VÀO NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN NHẬT 



Tình trạng MELTDOWN do các thanh nhiên liệu Fuel Rod không còn điều phối được đưa đến tình trạng overheat và bùng nổ áp suất, phát tán phóng xạ ra ngoài môi trường xung quanh
  
Đây là lý do tại sao tai nạn meltdown từ nhà máy điên hạt nhân của Nhật ngày 11/3/2011 do trận động đất 8.9 độ Richter, các máy bay trực thăng dùng nước dội lên các lò 1, 2, 3, 4 đang bị hư hại từ meltdown và đang phát xạ ra ngoài với mức độ 4/7]


Trong khi các nhà máy điện hạt nhân cần sự cẩn tắc không ngơi nghỉ của con người để giữ an toàn hoạt động cho các lò máy. Các nhà máy tối tân khác cũng cần sự giám sát thường xuyên để tránh trường hợp nhà máy bị ngưng hoạt động thình lình. Thảm nạn Chernobyl hay các tai nạn nhà máy điện hạt nhân nơi khác từ con người hay thiên tai tạo ra vẫn còn là một vết thương đậm nét của kỹ nghệ điện hạt nhân, còn phủ một màn đen nghi ngại cho môi sinh mà kỹ thuật cao đang cống hiến cho con người./.

ĐHL BIÊN SOẠN VÀ EDIT 
TÁI ĐĂNG 8/1/2023

các nguồn tham khảo chính
1- STATISCA.COM
2- SCIENCEHOWSTUFFWORKS.COM
3- NEI.ORG
4- ENEC.GOV.AE.
5- BBC.COM

https://www.statista.com/statistics/267158/number-of-nuclear-reactors-in-operation-by-country/


http://science.howstuffworks.com/nuclear-power.htm

http://www.enec.gov.ae/learn-about-nuclear-energy/how-does-nuclear-energy-work/
http://www.nei.org/Knowledge-Center/Nuclear-Statistics/World-Statistics
https://www.bbc.com/news/world-asia-56252695
http://www.moit.gov.vn/vn/tin-tuc/2478/phat-trien-va-quan-ly-thuy-dien--kien-quyet-dung-cac-cong-trinh-vi-pham.aspx

No comments:

Post a Comment