-Mustafa Emirbayer: Ph. D 1989 , Harvard University là giáo sư Xã hội học tại đại học Wisconsin
-Mattew Desmond : phó giáo sư khoa Xã hội Học Ph.D
đại học Wisconsin , hội viên sơ cấp Khoa Xã Hội Harvard University
====
Lời mở đầu của người dịch
Trước khi vào bài viết của hai tác giả- Dr Emibrayer và Dr Desmond, người dịch xin định nghĩa vắn tắt thế nào là THÀNH KIẾN VỀ THIỂU SỐ GƯƠNG MẪU (stereotype of model minority). Chúng ta có thể hiểu rằng, biệt ngữ này liên quan đến sự phấn đấu vươn lên của các cộng đồng thiểu số tại Hoa Kỳ. Nhóm từ này có cách nhìn tiêu cực (negative) như là một định kiến đối với sự thành công của nhóm thiểu số tại quê hương mới của họ. Các nhóm thiểu số (minorities) sau khi định cư tại nước Mỹ, do họ đa phần có ý chí huớng thượng, vươn lên cùng nổi bật về mọi mặt từ giáo dục cho đến kinh tế, thương trường... họ từng đạt nhiều thành tích về gương mẫu, ít gây tội phạm cũng như ổn định đời sống gia đình.
Tuy nhiên phải phân định rằng không phải dân tộc nhập cư vào Mỹ ai cũng thế; trong phạm vi bài viết của các tác giả trên, các giáo sư này có chủ đích nghiên cứu về các nhóm dân thiểu số có nguồn gốc là Á châu như Trung hoa, Việt nam, Phi Luật Tân, Nam hàn...
Đinh hoa Lư
BA Social Science
San Jose State University, 2013
***
Nhưng lối giáo huấn này chưa phải là nguyên nhân độc nhất cho sự thành
công con cái của các nhóm dân Mỹ gốc Á này. Qua nhiều nghiên cứu chúng ta thấy
rằng cha mẹ của dân da đen thuờng có kỳ vọng cao hơn ở con cái đối với người da
trắng thế mà tỷ số học sinh da trắng lại tốt nghiệp cao hơn. Có nhiều thứ để chúng ta tìm hiểu ra nguyên nhân tại vì sao? Có một "áp lực"
nào đó chăng lên người Mỹ gốc Á đi đến thành công? Không phải phần lớn nhờ vào
truyền thống cha mẹ mà có một nguyên nhân mạnh mẻ hơn: đó là Xã Hội Hoa Kỳ.
Người Mỹ trắng tại Hoa kỳ đã nhìn ra "gương mẫu gốc thiểu số" này từ thế kỷ mười chín. Sau Nội chiến Hoa kỳ chính tờ báo Baton Rouge đã có lần so di dân Trung Hoa với người da đen , họ từng cho rằng "biết vâng lời và tháo vát hơn người da đen, làm việc cần mẫn không cần giám sát cùng lúc có có thói quen tươm tất sạch sẽ ". Cùng thời này tờ Thời Báo Nữu Ước lại nhạo báng di dân Ái nhĩ Lan như câu "John Chinaman"(ông Tàu) đáng được nhập vào xã hội Mỹ hơn ông "Paddy"(Ái nhĩ Lan). Hình ảnh về gương mẫu gốc thiểu số này chúng ta lại thấy sống lại vào thời có phong trào tranh đấu dân quyền năm 1966 khi William Peterson cho đăng vào tờ Nữu Ước Thời Báo CHủ Nhật về " Mẫu Chuyện Thành Công từ khuôn Mẫu của người Mỹ gốc Nhật " "một chuẩn mực của công dân mà chúng ta nên chọn lấy " . Ông ta viết "Người Mỹ gốc Nhật tốt nhất trong các nhóm dân trong xã hội chúng ta, kể cả người da trắng sinh ra tại đây" Peterson đã liên hệ đến người Mỹ gốc Phi châu và người Mỹ gốc La tin để chúng dẫn sự tương phản như là " những nhóm thiểu số tệ hại " Đề tài này của Peterson được người ta đọc nhiều và dĩ nhiên từ đó người Mỹ gốc Á đã thể hiện trên truyền thông đại chúng như là mẫu mực thành công của các dân tộc không phải là da trắng. Các tờ báo như Time, Newsweek, và Sixty Minutes đã "phong tước" cho người dân gốc Á "Thiểu Số Gương Mẫu"; Tạp chí Fortune từng gọi họ là "Thiểu số Siêu hạng" và ngay cả tờ The New Republic cùng công nhận họ là "Thắng lợi của người Á châu" là "câu chuyện thành công lớn nhất của nước Mỹ ". Các nhà báo từng nhiệt tình khen ngợi người Mỹ gốc Á đang "chiếm hết giải thuởng về khoa học ", nổi bật hơn những sắc dân khác từ học đường và cả sở làm " và ngay cả "vượt trội hơn người Mỹ trắng ".
Có cách suy nghĩ về người Mỹ gốc Á trong phạm trù của định kiến về thiểu số gương mẫu, bằng cách suy nghĩ về họ. Trước tiên và là điều trước nhất, ngay tại học đường họ lên như diều vì trúng vào những bộ môn đúng vào điểm mạnh của họ như là những môn có tính kỹ thuật, vật lý, toán kể cả khoa học vi tính tất cả đều hợp với những thứ họ được uốn nắn từ tuổi nhỏ theo thói quen trầm lặng cùng lễ độ. Đó là điều nói ra thẳng thừng nhưng đó lại là lối giải thích tích cực. Nhưng chúng ta nên suy nghĩ và lắng nghe cho kỹ lại, thì chả có gì để một định kiến được gọi là "tích cực " . Do rằng định kiến chỉ là hệ quả của những gì chúng ta đơn giản hóa quá mức cho một lối suy nghĩ, nó sẽ tạo nên hậu quả nguy hiểm cho những người đang làm mục tiêu cho họ.
Còn gì nữa? mỗi loại xét đoán định kiến với cái từ "tích cực" đều có cái thâm ý đối với nó. Lấy thí dụ, khi chúng ta nói "Người da đen đều là những lực sĩ mạnh bạo " nó lại có thâm ý rằng "Người da đen không thông minh lắm " Hay khi chúng ta cho rằng, "Người Do thái quá giỏi trong hoạch định về tiền bạc " câu này cũng có thâm ý là "Người Do thái keo kiệt, bủn xỉn cùng tham lam! ". Tương tự như thế, tất cả lời ngợi khen vinh danh sự đóng góp của người Mỹ gốc Á chắc rằng đều có gắn thêm cái hậu ý đả phá (degrading) đi cùng cả thôi.
Đối với một số người Mỹ gốc Á, áp lực thiểu số gương mẫu đó từng trở thành một gánh nặng cho họ. Đàn bà trẻ gốc Á, thuờng đối mặt với áp lực từ cha mẹ cùng xã hội phải trở thành những học sinh giỏi, những phụ nữ, bạn gái cùng những người vợ vẹn toàn... đã trở thành những con số tự vẫn cao lên mức báo động. Đàn bà gốc Á hiện nay tại trung học và đại học đều có con số tự vẫn cao nhất trong các sắc dân. Thật vậy, tự vẫn đã trở thành nguyên nhân đứng thứ hai trong số các các chết của đàn bà gốc Á từ lớp tuổi từ 15 đến 24. Có trường hợp, sau chiếc dương cầm độc tấu bóng lộn cùng những bảng ghi toàn diện kia một người đàn bà ngồi yên buồn bả bất động chẳng khác gì " cái xác đã chôn trên mặt đất".
Bên cạnh trút tức bực lên tâm trí nhiều người Mỹ gốc Á, định kiến về gương mẫu thiểu số còn làm trầm trọng thêm hố ngăn cách chủng tộc. Sự e ngại về chuyện quá thành đạt của người Á châu thuờng tạo điều kiện dễ dàng cho cảm giác bất ổn tại các trường đại học giữa những học sinh không gốc Á, da trắng và không da trắng. Các sinh viên của đại học công nghệ MIT lại lấy các chữ đầu MIT mà giễu cợt rằng những chữ này là "Made In Taiwan" thay vì Massachusetts Institute of Technology (MIT). Sinh viên đại học UC Los Angeles thì lại diễu UCLA là "United Caucasians Lost among Asians" ( đám Da Trắng Lạc Lỏng Giữa Dân Á Châu ) Sinh viên của UC Berkeley thì được chào đón bằng từ ngữ " Hãy dừng lại lũ Á châu Kia " những chữ này viết bằng sơn ngay tại vách khu đại học kỹ sư, cùng lúc có một số cựu sinh trường này cho biết " có một số sinh viên nói rằng nếu họ thấy có đông sinh viên Á châu trong lớp họ sẽ rút lui vì tầm thi đua sẽ quá cao ". Một tờ báo cũng ghi chú lời một sinh viên đại học Yale không phải gốc Á khuyên rằng : "nếu bạn kém về môn toán hay khoa học nhưng nếu bạn bị ghi danh vào lớp có đông sinh viên gốc Á , việc duy nhất phải làm cho bạn hãy chuyển qua thời khóa khác ngay ".
Thật khó xử, do định kiến về thiểu số gương mẫu lại khéo sắp xếp cùng với những tính toán thâm hiểm cho áp bức cũng như hạ nhục những nhóm dân không phải da trắng qua thành kiến cũng như ngụy biện...
Desmond, Matthew & Emirbayer, Mustafa. (2010). Racial domination, racial progress, 327-331
Người Mỹ trắng tại Hoa kỳ đã nhìn ra "gương mẫu gốc thiểu số" này từ thế kỷ mười chín. Sau Nội chiến Hoa kỳ chính tờ báo Baton Rouge đã có lần so di dân Trung Hoa với người da đen , họ từng cho rằng "biết vâng lời và tháo vát hơn người da đen, làm việc cần mẫn không cần giám sát cùng lúc có có thói quen tươm tất sạch sẽ ". Cùng thời này tờ Thời Báo Nữu Ước lại nhạo báng di dân Ái nhĩ Lan như câu "John Chinaman"(ông Tàu) đáng được nhập vào xã hội Mỹ hơn ông "Paddy"(Ái nhĩ Lan). Hình ảnh về gương mẫu gốc thiểu số này chúng ta lại thấy sống lại vào thời có phong trào tranh đấu dân quyền năm 1966 khi William Peterson cho đăng vào tờ Nữu Ước Thời Báo CHủ Nhật về " Mẫu Chuyện Thành Công từ khuôn Mẫu của người Mỹ gốc Nhật " "một chuẩn mực của công dân mà chúng ta nên chọn lấy " . Ông ta viết "Người Mỹ gốc Nhật tốt nhất trong các nhóm dân trong xã hội chúng ta, kể cả người da trắng sinh ra tại đây" Peterson đã liên hệ đến người Mỹ gốc Phi châu và người Mỹ gốc La tin để chúng dẫn sự tương phản như là " những nhóm thiểu số tệ hại " Đề tài này của Peterson được người ta đọc nhiều và dĩ nhiên từ đó người Mỹ gốc Á đã thể hiện trên truyền thông đại chúng như là mẫu mực thành công của các dân tộc không phải là da trắng. Các tờ báo như Time, Newsweek, và Sixty Minutes đã "phong tước" cho người dân gốc Á "Thiểu Số Gương Mẫu"; Tạp chí Fortune từng gọi họ là "Thiểu số Siêu hạng" và ngay cả tờ The New Republic cùng công nhận họ là "Thắng lợi của người Á châu" là "câu chuyện thành công lớn nhất của nước Mỹ ". Các nhà báo từng nhiệt tình khen ngợi người Mỹ gốc Á đang "chiếm hết giải thuởng về khoa học ", nổi bật hơn những sắc dân khác từ học đường và cả sở làm " và ngay cả "vượt trội hơn người Mỹ trắng ".
Có cách suy nghĩ về người Mỹ gốc Á trong phạm trù của định kiến về thiểu số gương mẫu, bằng cách suy nghĩ về họ. Trước tiên và là điều trước nhất, ngay tại học đường họ lên như diều vì trúng vào những bộ môn đúng vào điểm mạnh của họ như là những môn có tính kỹ thuật, vật lý, toán kể cả khoa học vi tính tất cả đều hợp với những thứ họ được uốn nắn từ tuổi nhỏ theo thói quen trầm lặng cùng lễ độ. Đó là điều nói ra thẳng thừng nhưng đó lại là lối giải thích tích cực. Nhưng chúng ta nên suy nghĩ và lắng nghe cho kỹ lại, thì chả có gì để một định kiến được gọi là "tích cực " . Do rằng định kiến chỉ là hệ quả của những gì chúng ta đơn giản hóa quá mức cho một lối suy nghĩ, nó sẽ tạo nên hậu quả nguy hiểm cho những người đang làm mục tiêu cho họ.
Đối với người Mỹ gốc
Á, thành công là những điều lo toan- không chỉ đối với thành công
thôi, ngay cả khi đạt đến mức độ thiên tài đều mang tới thiết thòi cho họ.
Khi họ thành công--lấy thí dụ các giải về khoa học mà mọi người khác đang thèm muốn, hay
ngay cả lúc thắng giải trong cuộc thi đánh vần--thì những người Mỹ không phải gốc Á lại cho rằng: "À, dĩ nhiên là họ
thắng thôi. Họ là người Á Châu mà ". Nhưng khi họ thua thì cũng chính những người đó lại có lối suy nghĩ: "Tại
sao lại không thắng? họ là người Á Châu mà ?!". Trong cả hai
trường hợp phẩm chất chủng tộc của người Mỹ gốc Á kia đang chiếm
ưu thế hơn cá nhân họ, đã che lấp hết sự thông minh cùng nổ lực của chính họ.
Còn gì nữa? mỗi loại xét đoán định kiến với cái từ "tích cực" đều có cái thâm ý đối với nó. Lấy thí dụ, khi chúng ta nói "Người da đen đều là những lực sĩ mạnh bạo " nó lại có thâm ý rằng "Người da đen không thông minh lắm " Hay khi chúng ta cho rằng, "Người Do thái quá giỏi trong hoạch định về tiền bạc " câu này cũng có thâm ý là "Người Do thái keo kiệt, bủn xỉn cùng tham lam! ". Tương tự như thế, tất cả lời ngợi khen vinh danh sự đóng góp của người Mỹ gốc Á chắc rằng đều có gắn thêm cái hậu ý đả phá (degrading) đi cùng cả thôi.
Trong tác phẩm của Frank Wu, cuốn Da Vàng-
Yellow có viết "Thông minh có nghĩa là
biết cách tính toán thật khéo léo ; Được giải về toán cùng khoa học chỉ là cái
giỏi máy móc không có tính sáng tạo , thiếu năng khiếu về giữa cá nhân và cá
nhân và tài lãnh đạo. Có lễ độ, có nghĩa là chỉ biết nín lặng cùng khúm núm. Siêng
năng tức phải là một kẻ cạnh tranh không công bằng trong những con người bình
thuờng và không phải là một người đa năng cùng dễ mến.
Đối với một số người Mỹ gốc Á, áp lực thiểu số gương mẫu đó từng trở thành một gánh nặng cho họ. Đàn bà trẻ gốc Á, thuờng đối mặt với áp lực từ cha mẹ cùng xã hội phải trở thành những học sinh giỏi, những phụ nữ, bạn gái cùng những người vợ vẹn toàn... đã trở thành những con số tự vẫn cao lên mức báo động. Đàn bà gốc Á hiện nay tại trung học và đại học đều có con số tự vẫn cao nhất trong các sắc dân. Thật vậy, tự vẫn đã trở thành nguyên nhân đứng thứ hai trong số các các chết của đàn bà gốc Á từ lớp tuổi từ 15 đến 24. Có trường hợp, sau chiếc dương cầm độc tấu bóng lộn cùng những bảng ghi toàn diện kia một người đàn bà ngồi yên buồn bả bất động chẳng khác gì " cái xác đã chôn trên mặt đất".
Bên cạnh trút tức bực lên tâm trí nhiều người Mỹ gốc Á, định kiến về gương mẫu thiểu số còn làm trầm trọng thêm hố ngăn cách chủng tộc. Sự e ngại về chuyện quá thành đạt của người Á châu thuờng tạo điều kiện dễ dàng cho cảm giác bất ổn tại các trường đại học giữa những học sinh không gốc Á, da trắng và không da trắng. Các sinh viên của đại học công nghệ MIT lại lấy các chữ đầu MIT mà giễu cợt rằng những chữ này là "Made In Taiwan" thay vì Massachusetts Institute of Technology (MIT). Sinh viên đại học UC Los Angeles thì lại diễu UCLA là "United Caucasians Lost among Asians" ( đám Da Trắng Lạc Lỏng Giữa Dân Á Châu ) Sinh viên của UC Berkeley thì được chào đón bằng từ ngữ " Hãy dừng lại lũ Á châu Kia " những chữ này viết bằng sơn ngay tại vách khu đại học kỹ sư, cùng lúc có một số cựu sinh trường này cho biết " có một số sinh viên nói rằng nếu họ thấy có đông sinh viên Á châu trong lớp họ sẽ rút lui vì tầm thi đua sẽ quá cao ". Một tờ báo cũng ghi chú lời một sinh viên đại học Yale không phải gốc Á khuyên rằng : "nếu bạn kém về môn toán hay khoa học nhưng nếu bạn bị ghi danh vào lớp có đông sinh viên gốc Á , việc duy nhất phải làm cho bạn hãy chuyển qua thời khóa khác ngay ".
Do rằng họ nhìn những người
gốc Á đơn thuần qua khia cạnh chủng tộc--một chủng tộc sáng giá về học lực. Một
số sinh viên không phải gốc Á lại đối đãi với họ như là một mối đe dọa cho họ
về thành công học vấn cũng như chuyện thịnh vượng tương lai.
Thật khó xử, do định kiến về thiểu số gương mẫu lại khéo sắp xếp cùng với những tính toán thâm hiểm cho áp bức cũng như hạ nhục những nhóm dân không phải da trắng qua thành kiến cũng như ngụy biện...
Mustafa Emirbayer: Ph. D 1989 , Harvard University
Mattew Desmond: Ph.D Wisconsin University
Desmond, Matthew & Emirbayer, Mustafa. (2010). Racial domination, racial progress, 327-331.
Dịch by Đinh hoa Lư (27/10/2013)
edition 15/12/2022
----------------------------------------------
source
source
Desmond, Matthew & Emirbayer, Mustafa. (2010). Racial domination, racial progress, 327-331
bài đã đăng tại
No comments:
Post a Comment