ký ức
***
Những đóm lửa cuối cùng của một ngày dọn rẫy của tôi còn leo lét cháy. Mặt trời từ từ lặn dần sau ngọn Núi Bể và rặng Mây Tào phía tây. Tôi vội vàng gom cuốc, rựa cùng rìu ra về. Chẳng khi nào tôi quên cái cái bon nhựa bới nước, đồ dùng bới cơm hàng ngày, vài ba thứ trong cái chòi nho nhỏ. Giờ tôi mới kéo chiếc xe đạp thồ từ trong lùm cây rậm ra. Chiếc xe thồ này khá đa dụng- đi lại, vào rừng, thồ củi... Mùa này, nó là phương tiện giúp tôi đạp vào rừng.
Trước khi rời rẫy, tôi chẳng bao giờ quên cột những thứ lặt vặt thật kỹ vào cái "bót ba ga".
CHIẾC XE ĐẠP THỒ
đốt rẫy làm nương
Chiếc xe thồ quả là một "gia tài" cho những người lao động, nghèo, nhất là những ai "đầu tắt mặt tối" sống nhờ vào rẫy- rừng. Tránh cho xe khỏi bị cây đâm lủng lốp, tôi phải dắt nó đi qua mấy đám rẫy bạn trong làng. Mấy đám rẫy chưa đốt dọn hết còn nham nhở, lởm chởm, quá nhiều gốc nhỏ, nhọn hoắc, chẳng khác chi hàng ngàn "mũi chông" đen đúa chỉa mũi lên trời. Vài ánh lửa còn leo lét cháy, còn bốc những làn khói yếu ớt cuối cùng. Bạn làm rẫy về trước tôi khá lâu. Quanh tôi giờ đó quả thật quá vắng lặng. Lũ chim rừng trốn đâu hết; không còn ồn ào huyên náo như buổi sáng mai. Vừa đi, tôi vừa hú gọi xem còn ai về cùng, nhưng chẳng còn ai.
Tôi dắt xe thêm một đoạn thì vừa tới Khe Lớn. Dong suối đó chảy về Xã TÂN THẮNG, qua Cầu Kiều, trước khi đổ ra vịnh Hàm Tân.
Năm đó ít có nạn "rẫy luộc". Rẫy luộc là một khổ nạn hay nói đúng ra là cơn 'ác mộng' cho người làm rẫy. Rẫy bị cháy bất ngờ khi cây còn nhôn nhốt, chưa khô hẳn. Hậu quả gây cho người làm rừng phải bỏ công sức ra gấp mấy lần để đốt dọn lại cho xong đám rừng cháy dang dở. Cả một đám đất rừng còn nhiều cây cành lỏng chỏng trơ vó lên trời như 'oán như than' nhưng "bỏ thì thương vương thì tội" biết bao nhiêu sức lực phát rừng, chặt gốc mới có đám đất này. Đã tốn công dọn lại nhiều lần, lại thêm phại chịu thêm một điều đáng buồn. Rẫy đã "LUỘC" thì không cháy hết- cháy không hết thì ít mun tro. Hậu quả quá ít mun tro thì đất tuy mới nhưng không tốt bằng rẫy người ta. Một ký ức cay đắng khi tôi gặp khổ nạn 'rẫy luộc' một lần. Cái rẫy đó đã 'hành' tôi "mất ăn, bỏ ngủ" làm mãi chẳng xong. Đốt dọn nhọc công gấp ba lần, nhưng thu hoạch chẳng đáng bao nhiêu. Rõ ràng hao công tốn sức.
***
Tôi đã tới Khe Lớn. Bên kia khe, có đường rộng hơn. Qua bên đó, tôi sẽ thong dong đạp chiếc xe thồ về nhà. Giờ đây, mấy đám rẫy vừa dọn đốt gần xong nằm lại sau lưng, chờ qua một đêm thanh vắng để ngày mai vang dội tiếng rìu rựa. Một cánh rừng, non nửa năm trước còn rậm rịt, nay chỉ còn những khoảng trống, toang hoác, khó coi?
Bạn làm rẫy thực sự về trước tôi lúc nào? Tôi tiếp tục nhìn quanh xem còn ai, nhưng chỉ còn lại một không gian vắng vẻ, rờn rợn. Những liếp rừng dày đặc phía xa sau lưng tôi, giờ đen xẩm lại. Những tia nắng cuối cùng của buổi chiều tàn còn thoi thóp hắt lên vài tầng mây lảng đảng cuối trời. Mấy cánh rừng phía xa đó, chúng đang chờ đợi cho mùa rẫy sang năm. Một vùng đất hẹp núi lấn sát biển của Hàm Tân nơi người Quảng Trị sinh sống, đang tìm mọi cách mưu sinh qua ngày. Người dân làm tất cả mọi cách, từ đốt rẫy, làm than, cưa cây đẳn gỗ, hay ra khơi làm cá. Mọi công việc nặng nhọc chỉ lo thỏa mãn cho sự đòi hỏi của 'cái ăn' trước mắt. "Miệng ăn núi lở", thực tế trước mắt tôi sao quá rõ ràng, hậu quả của chuyện "phá rừng tầm thực" - quanh năm suốt tháng "quần thô áo vải", lưng đẫm mồ hôi nhưng nghèo đói lại hoàn đói nghèo?
Mùa khô nước cạn, tôi chỉ cần lội qua con suối. Dựa chiếc xe thồ bên bờ suối, tôi xuống khe mài lại rìu rựa cho đỡ thì giờ sáng mai. Tảng đá mài thiên nhiên này người dân làng kể cả tôi hàng ngày đi qua khe dùng mài dụng cụ nên nó càng lúc càng nhẳn thín. Nơi này cũng là "trạm nghỉ chân " cho dân làm rẫy. Thuờng là những khi vác gỗ trong rừng ra, hay cho những toán thợ rừng ngồi chờ nhau tại đây.
Trời còn đủ sáng cho tôi vừa mài rựa vừa ngắm giòng nước trong vắt chảy qua làm chân tôi mát lạnh. Vài chiếc lá khô đang trôi theo dòng nước. những chiếc lá này sẽ vĩnh viễn xa rừng trôi mãi về duói kia, một vùng đất lạ lẫm, có người, và cuối cùng có sóng biển vỗ mãi ngàn năm. Chúng sẽ đi mãi về dưới kia đi qua vài ba thôn mới , mang tên Đội 1, Đội 2... dân làng sẽ sống nhờ rừng. Những chiếc lá khô này sẽ ngang qua Cầu Kiều trước khi thăm biển và mãi mãi ra đi không còn về lại cánh rừng đã mất.
Vừa mài rựa tôi vừa suy nghĩ mông lung. Hình ảnh những ngày phát dọn, bao âm thanh 'chan chát' từ những nhát rìu- tiếng 'răng rắc' chuyển mình từ những thân cây sắp đổ- tiếng thở phào nhẹ nhỏm khi cây đổ theo ý mình. Tiếp đến những ngày đốt dọn, mặt mày tôi lem luốc, sức nóng hừng hực của lửa và bụi tro. Làm sao tôi quên những phút giây thoải mái giải lao trong cái chòi nhỏ. Điếu thuốc rê 'to tướng' vấn trong tay, xong phì phèo nhả khói, tôi lặng ngồi ngắm về biển Hàm Tân một màu xanh biếc...
Vừa mài rựa tôi vừa suy nghĩ mông lung. Hình ảnh những ngày phát dọn, bao âm thanh 'chan chát' từ những nhát rìu- tiếng 'răng rắc' chuyển mình từ những thân cây sắp đổ- tiếng thở phào nhẹ nhỏm khi cây đổ theo ý mình. Tiếp đến những ngày đốt dọn, mặt mày tôi lem luốc, sức nóng hừng hực của lửa và bụi tro. Làm sao tôi quên những phút giây thoải mái giải lao trong cái chòi nhỏ. Điếu thuốc rê 'to tướng' vấn trong tay, xong phì phèo nhả khói, tôi lặng ngồi ngắm về biển Hàm Tân một màu xanh biếc...
Chợt mắt tôi dừng lại khi bắt gặp một nhành hoa tim tím lấp ló bên lùm cây dưới con khe.
- Ồ Hoa bằng lăng!
Từ nhánh chồi của một gốc bằng lăng bị đốn từ lâu, chùm hoa bằng lăng hiếm hoi của môt cánh rừng đang bị đốt phá gần hết, như e ấp nép mình bên những lùm cây dại và dây leo vướng mắc xung quanh . Chùm hoa lẻ loi này như muốn khoe màu hồng tím 'nhàn nhạt' bên con suối lặng lờ trôi, bên những khoảng tối do những lùm cây sót lại bên bờ khe. Một cánh rừng trong cơn "hấp hối" - trống trải từng ngày cùng bao lùm cây còn lùm cây dại, bao khúc gỗ mục gãy đổ nằm vắt vẻo đó đây. Tôi từng đốn hạ bao cây bằng lằng nhưng chưa bao giờ gặp mùa hoa bằng lăng nở. Cho đến khi đốt cây xong rồi thì tôi chẳng biết sắc hoa bằng lăng đẹp đẽ ra sao. Tôi chưa được phút sung sướng, tận mắt chứng kiến màu tím bàng bạc hồng của loài hoa này. Chùm hoa bằng lăng đơn độc hôm đó, đã ban cho tôi một cảm giác thích thú, có thể tạm gọi là "chiêm ngưỡng" bên dòng suối vắng trong một buổi chiều tàn.
Nhánh hoa 'đơn côi' nép mình bên dòng khe vắngnhư muốn vươn mình lên khoảng trời cao để tìm về với rừng xanh, muôn ngàn cây cao vòi vọi. Nó chỉ nứt mầm từ một gốc bằng lăng mẹ còn sót lại bên kha, không biết rằng rừng và cây cao nay đã không còn. Nhánh hoa bằng lăng như đang muốn sống, muốn cống hiến vẻ đẹp của mình với thiên nhiên - tạo vật. Gốc cây bằng lăng mẹ từng sống chung với cánh rừng trùng điệp, một quá khứ phong phú biết bao. Tất cả giờ đã cùng nhau ra đi, trôi vào dĩ vãng thật xa. Rừng thiêng nay hình ảnh chỉ còn là khói, sương- huyễn hoặc... những sợi khói còn 'thoi thóp thở' và chẳng còn gì là "trăng trối" ngoài hình ảnh những đống cây rừng leo lét cháy xa xa.
Đám rẫy về chiều, chỉ còn tôi và khóm hoa bằng lăng lấp ló. Chỉ một mình tôi khám phá cùng chiêm ngưỡng khóm hoa còn sót lại. Tôi chợt tiếc cho thân phận nó, cũng như một rừng sắc tím bằng lăng giờ đã mất. Một sắc hoa rừng cạnh con suối đơn côi; và có thể cùng bao cành cây khô gãy đổ... đang "chứng kiến" cảnh biển dâu thay đổi cuộc đời.
Giòng suối vẫn nhè nhẹ trôi; róc rách qua vài hẻm đá hay thân cành gục ngã. Từ bụi lách đầu ghềnh, tiếng chim bìm bịp kêu lên vài ba hồi như cùng nhau tấu lên bản nhạc chiều tàn.
Tôi ngắm cành hoa thêm lần nữa, rồi vội vàng bó lại rìu, rựa rồi đẩy chiếc xe đạp lên dốc suối.
-Ngày mai về, mình sẽ không quên ngắm nhành bằng lăng này lần nữa trước khi nó tàn.
Đường về đã quá chiều. Tôi vội đạp xe nhanh qua mấy đoạn quanh co, gập ghềnh của vài cái rẫy cũ, bỏ hoang. Hôm nay bỗng nhiên tôi cảm thấy hứng khởi, yêu đời. Con đường làng hôm đó sao nên thơ và đáng yêu một cách khác lạ ./.
ĐHL
4/1/ 2013
EDIT 23/6/2022
No comments:
Post a Comment