Kính nhớ công ơn và hương hồn Mạ Tôi
ĐHL
GIẤY PHÉP ĐI THĂM TÙ CỦA CA HÀM TÂN / Tỉnh THUẬN HẢI
Trại 4 Ái Tử có Căn nhà THĂM NUÔI vách bằng phên đất, liền vách với cái TRẠM XÁ tức là nơi chữa bệnh cho tù. Hai cái nhà tranh này nằm ngoài Trại cách nhau cái hàng kẽm gai sơ sài thôi và chẳng kỹ càng gì cho lắm. Con đường mòn dẫn vào Nhà Cán Bộ phía bên này là Trại 4. Trại nằm sát con suối ngó qua bên kia là thôn Xuân Khê sau này có cái cầu bằng sắt ri bắc qua thôn đó.
hình: Lá thư nhận trong tù
Mạ tôi và thằng em trai tên Trực, nó là đứa em út sinh năm 1967. Cuối năm 1975 mới tám tuổi đã ra đây thăm tôi được lần đầu tiên. Cả hai được ở lại cái nhà thân nhân này. Căn nhà nằm sát mé triền đất gần mấy trãng đồi đất pha sỏi cằn cồi. Phía sau lưng trãng đồi đó là Nại Cửu Phường một nhánh của Làng Nại Cửu lên đây khai phá không biết mấy đời rồi? Có dịp đi củi tôi mới biết có nhà Ô Ổn và một người dì tên HỒng còn ở đó. Có lần đi củi tôi tạt vào thăm nhà Ô Ổn. Ông Võ Ổn trước 1972 là thợ thổi kèn cho các đám tang. Tôi còn nhớ ngày ông gặp nạn là lúc ông đạp xe đạp đi kỵ bên nhà Ngoại tôi về. Nhưng lần cuối cùng này ông gặp rủi. Chiếc xe đạp của ông ngang Nhan Biều bị xe quân xa Mỹ đụng. Tuy không chết nhưng tội cho Ông bị mất trí nhớ từ đó. Dì Hồng tôi, có thời qua làm cho mạ và dì tôi lúc đang bán hàng tại cái tiệm thuê lại của bà Lê thị Trọng sát Lido Ảnh Quán. Đó là thời gian sau 1968 và trước khi chạy loạn 1972.
BẢN ĐỒ BỘ TỔNG THAM MƯU VNCH
TRẠI 4 KHOẢNG TRONG VỊ TRÍ HÌNH LỤC GIÁC CỦA BẢN ĐỒ TRÊN. NẠI CỬU PHƯỜNG CŨNG KẾ GẦN PHẠM VI HÌNH LỤC GIÁC ĐÓ
Tôi từ trại 4 nhờ đi củi cho Trại nên có cơ hội ghé vào làng Nại Cửu Phường này. Tôi gặp Dì Hồng vừa đi củi về, gánh củi sim những cành nhỏ leo teo, bó thật to gọi là củi chồm chồm nhưng nhẹ hều, cháy mau. Hai dì cháu nói chuyện một ít thôi, dỉ nhiên dì là du kích trong thôn và tôi là đứa tù binh thì làm gì nấn ná cho lâu?
ngoài tăng gia sản xuất trại 4 còn cắt tranh về bán cho ngoài và còn đi làm muối ở Cửa Việt khoảng năm 1976
Biết mình là tù nên không thể cấn ná lâu, liên hệ đến bà con nên tôi vội vã chào Dì Hồng ra về. Về thì không phải là về hẳn. Tôi ra lại vạt đồi lấy triêng củi dấu trong bụi rồi gánh về Trại. Trên con đường mòn, ẩn mình sau mấy vạt tranh, tôi vừa gánh củi về nhưng đầu óc vẫn lởn vởn hình ảnh Ông Ổn ngồi im lìm trên chiếc giường tre, mù lòa lú lẫn. Rồi một bà dì này là du kích trong thôn...
*
Miên man, tôi phải trở lại chuyện mạ và em trai út ra thăm tôi. Chuyến ra thăm đầu tiên này như đã kể trong những câu chuyện trước là nhờ đi lấy kẽm gai và ri sắt ngoài căn cứ Ái Tử trước chùa Sắc Tứ nên có người gặp bạn tù cùng lán (nhà tù ) là Lê Cảnh Thu người Bích La nói có tôi ở cùng trại và họ làm cách sao đó làm cho gia đình tôi trong Bình Tuy biết được. Theo lời em trai Đinh trọng Thịnh thì mạ tôi tức tốc ra QT nhưng không có giấy ĐI LẠI nên Trại 4 không cho gặp. Tội nghiệp chuyện đau lòng này tôi không hề biết? Mạ tôi về lại Bình Tuy tốn tiền tốn bạc lại vay mượn tiền đi ra chuyến này mới gặp tôi. Có thể thời gian này là cuối 1975 rồi.
Trở lại chuyện Mạ và em tôi ra thăm tôi ngày đó. Hai người được ở lại tại nhà Thăm Nuôi như đã tả trên. Mạ tôi và thằng Trực, em út, là hai người đi thăm tù ngày đó mà thôi. Hai mạ con do ban ngày thì không gặp con nên được trại cho vô ngay tại lán gồm tất cả hai chục anh em của 4 tổ tù trùng vào giờ sinh hoạt ban đêm.
Tôi nhớ rõ là Nguyễn Danh Huấn (Gio Mỵ , Gio Linh) làm Lán trưởng. Trần đình Côn cũng người Gio Linh làm tổ trưởng. Non hai năm sau thì Côn và Huấn lần lượt ra trại trước tôi vì có thân nhân CM. Hai người này về địa chỉ Động Đền Hàm Tân kể cả Sơn Mỹ các em tôi đều biết. Một đêm mạ và em tôi trong giờ sinh hoạt nói trên vào thăm trong lán. Một đêm rất lạ do một không khí ấm cúng, mang hơi hám gia đình trong ánh đèn dầu của một lán tù trong giờ “phê bình kiểm điểm” công tác hàng đêm. Một người mẹ và một đứa con nít có mặt trong buổi sinh hoạt này. Ai nấy đều cảm động, thâ ái ra mặt. Từ người cán bộ coi tù, các tổ trưởng, lán trưởng và trại viên như chúng tôi đều cảm động vui vẻ. Thứ tình cảm gia đình đến rất đột ngột, không mong mà có như từ ‘trên trời’ hiện xuống giữa một trại tù.
Mạ và em tôi đem củ KHOAI to nhất của xứ Động Đền (xã Tân Mỹ lúc đó) ra khoe. Có thể trong nhà muốn nói về đất đai và lao động trong Bình Tuy với anh em trong lán. Tôi còn nhớ trong đêm đó ông Cán Bộ QUản Giáo người Nghệ An thì phải..ai cũng tủm tỉm cười nhất là đứa em tôi khoe củ Khoai To. Sau đó mạ và em tôi phải ra lại ngoài Trại tức là ở lại Nhà thăm Nuôi (vãng lai) đó một đêm để ngày mai vô lại trong nam ...Quà ra thăm tôi gồm khoai luộc, đường cục, thịt kho bỏ trong gô do mạ tôi có ghé Tây Lộc ở lại và kho đồ ăn và cơm vắt cho tôi cùng vài thứ khác như thuốc rê này nọ...tất cả mọi thứ tôi đều quý như vàng!
Sáng lại tôi đinh ninh là không còn gặp được mạ và em tôi để từ giã. Nhưng một DỊP MAY lại tới:
Trại 4 vào sáng đó bất ngờ có công tác đem bán hơn một trăm gánh tranh cho Hợp Tác Xã Triệu Long phía ngoài đường 1 hướng Chùa Ái Tử ngó ra. Tức là gần Chợ Hôm và sông Thạch Hãn. Lán 2 của tôi tức lán hồi hôm mạ tôi được vào thăm cũng gánh tranh ra Triệu Long. Cả đoàn tranh lũ lượt gánh ra gặp lúc mạ và em tôi cũng trên đường ra ngoài đó. Quả là một dịp may. Thật vậy hai mẹ con không có gì mừng hơn. Mạ và em tôi bươn bả đi nhanh theo đoàn người. Cả trăm gánh tranh nhấp nhô lên xuống theo con đường đất đỏ của căn cứ Mỹ trước đây, lúp xúp chạy theo là mạ và em tôi cố gắng chạy theo ở giữa đoàn tù đang gánh tranh ra hướng Quốc Lộ.
Tôi thì quen rồi gánh vác nhiều tháng rồi. Được dịp may gánh tranh ra hướng Quốc Lộ rồi có thời giờ đi với mạ và em mình một đoạn đường như vậy thì không gì mừng hơn. Thật ra mạ tôi một tay dắt con trai út, vừa đi nhanh cố bám theo tôi nhưng tôi lại thấy trên mặt mạ mình sao quá nhiều ĐAU XÓT.
Tôi hiểu lắm, do từ ngày giã từ thời học sinh cho đến lúc vào lính ra trường ‘lon lá’ đàng hoàng oai phong, tề chỉnh; rồi đây là lần đầu tiên mạ tôi thấy đứa con trong bộ đồ tù rách rưới, gầy gò và gánh hai bó tranh to chạy lúp xúp như thế này đâu? Tôi lại nghĩ có thể mạ tôi đang lo cho tôi đang đau vai và mệt lắm chăng? Mạ tôi đâu có biết rằng tôi đã quen rồi với những ngày lao động. Cả cây gỗ nặng, lội trong rừng, ra đến rừng bụng đói còn vác được mười mấy cây số, về trại. Huống gì giờ đây là gánh tranh khô khốc, và được gần bên mẹ và em mình thì chẳng có gì là khổ cả.
Đoàn tù gánh tranh đang qua chiếc cầu vượn bắc qua con suối, đoạn này đã đến thôn Ái Tử.
Chợt mạ tôi lên tiếng:
-ĐỂ MẠ GÁNH CHO CON ?
-Thôi mạ, con không mệt, ăn thua chi mô, con quen rồi mạ đừng lo.
Nét mặt mạ tôi lúc đó vẫn không hết âu lo, áy náy. Phần tôi lo gánh theo đoàn không có cơ hội dừng lại nói cho mạ tôi hiểu rằng vai tôi gánh gồng đả quen cho mạ tôi bớt buồn. Cán bộ dẫn tù cho mạ và em tôi đi bám theo đoàn tù như hôm đó dù sao họ quá dễ dàng lắm rồi. Có thể không ai nỡ lòng đành đoạn cản ngăn chuyện này. Mạ và em tôi cũng là hình ảnh gia đình của họ ngoài kia. Và đã là người chiến thắng rồi thì họ chẳng cần làm chuyện khó dễ làm chi?
Mấy cây số ba mẹ con gần nhau, trên đoạn đường quê hương của một miền rú càn gần chùa Sắc Tử. Ngoài chùa Sắc Tử còn có mộ phần của những người thân, một ngôi chùa thân quen với bà ngoại tôi từng là bà Vãi và tôi với những kỷ niệm ra chùa thăm. Sau lưng tôi là Nại Cửu Phường cũng là bà con làng ngoại lên đó lập nghiệp. Những con đường quê hương đầy mùa sim chín đầu tiên của tháng tám năm 1975 là năm đầu tiên xây trại tù Ái Tử…từ lúc ở Ba Lòng chuyển tù về đây.
Cho đến hôm đó một lần mạ tôi ra thăm đứa con trai. Cũng là lần đầu mạ tôi thấy tôi lam lũ, mồ hôi ướt đẫm bên gánh tranh vẫy nhịp chạy với cả đoàn tù đi bán tranh dài lê thê như thế.
Trong niềm sung sướng vô bờ khi biết tin con trai còn sống, còn ở tù ở đây và cũng kèm theo những quặn thắt đau trong lòng mạ tôi khi nhìn hình ảnh thảm não của tôi hôm đó?
Đoàn tranh đã ra đến Quốc Lộ 1. Mạ và em tôi phải đứng lại bên Lộ chờ xe hướng Đông Hà vô…
Tôi không được phép dừng lại tiễn mạ và em tôi vô nam, chẳng được thì giờ dừng lại nhắn nhe điều gì cả? Tôi phải chạy theo cho kịp đoàn người đang qua Lộ. Bên tê đường vào sâu trong đó, Trại sẽ bán tranh cho Hợp Tác Xã Triệu Long.
Tôi cố gắng ngoái lại vài ba lần, như cố ghi lấy hình ảnh mạ và em tôi đang chơ vơ đứng đợi xe bên Lộ Một...
Hình bóng hai người thân yêu nhỏ dần và khuất hẳn sau những bụi dứa dại... Tôi tiếp tục bám theo đoàn tù mà lòng buồn da diết. Vừa gánh tranh chạy, tôi vừa nguyện cầu mong sao cho mạ và em tôi mau đón được chuyến xe nào vô nam bình an vô sự ./.
